Buğdayda kök-boğazı çürüklüğü ve başak yanıklığı etmeni fusarium culmorum (W.G.SM) SACC. ve oluşturduğu deoksinivalenol düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi / Bayram Kansu; Danışman Berna Tunalı

Abstract

Fusarium culmorum (W.G. Smith) Sacc., buğdayda ve diğer tahıllarda, oluşturduğu hastalıklar ile ürün verimi ve kalitesi üzerinde olumsuz etkiler yapmaktadır. Bu çalışmada amaçlanan, F. culmorum’a ait farklı izolatların, başak yanıklığı oluşumu üzerindeki etkisinin belirlenmesi ve deoksinivalenol düzeylerinin ortaya konulmasıdır. Ayrıca, deoksinivalenol’ün buğday taneleri yanında kök-boğazı ve bayrak yapraklarda akümülasyonunun olup olmadığı belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın ana materyalleri, başak yanıklığı hastalığına karşı hassas olduğu bildirilen Bezostoya buğday çeşidi ve F. culmorum’a ait 11 adet farklı izolattır. 2007 ve 2008 yıllarında yapılan sörveylerde, Fusarium % 72,5 ve % 68 ile en yüksek oranda izole edilen cins olmuştur. 2007 yılında, % 17,7 ile F. solani ve F. semitectum, 2008 yılında ise % 26,6 ile F. verticilloides en çok izole edilen Fusarium spp.’i olmuşlardır. Çalışmada, izolatların, başak yanıklığı hastalığı üzerindeki etkisinin belirlenmesi amacı ile % başak yanıklığı şiddeti, % hasta görünümlü tane oranı, bin tane ağırlığı (g.) ve deoksinivalenol seviyeleri belirlenmiştir. Değerlendirmeler sonucunda, izolatlar arasında, bütün parametreler açısından çok önemli bir farklılığın olduğu belirlenirken, en şiddetli etkiyi gösteren izolatın F. culmorum 31–1–1 olduğu belirlenmiştir. Başak yanıklığı nedeni ile izolatlar arasındaki hastalık şiddetinin % 45–99 arasında olduğu, hasta görünümlü tanelerin oranının % 59–94 arasında değiştiği, bin tane ağırlığındaki azalışın ortalama % 58 olduğu ve deoksinivalenol düzeylerinin 0–1,6 ppm arasında değiştiği belirlenmiştir. Kök-boğazında oluşan deoksinivalenol seviyeleri yönüyle izolatlar arasında bir farklılığın olmadığı ve bayrak yapraklardan yapılan ekstraksiyonlarda ise sadece 3 izolata ait bitkide deoksinivalenol oluştuğu belirlenmiştir.