Samsun'da yaygın olarak kullanılan bazı tekil yağmurlama başlıklarında su dağıtım deseninin ve üniformite katsayısının belirlenmesi / Emine Ekmekçi; Danışman Mehmet Apan.

Abstract

Yağmurlama sulama yönteminde temel amaç diğer sulama yöntemlerinde de amaçlandığı gibi sulama suyunun bitki kök bölgesinde üniform olarak en randımanlı şekilde depolanmasıdır. Bu amacın gerçekleşmesi yağmurlama sulama yönteminin ana unsurlarından biri olan yağmurlama başlıklarının su dağıılım özelliğinin doğru olarak saptanmasına ve saptanan sonuçların yağmurlama sulama yöntemi ile yapılacak sulama projelerinde doğru olarak uygulanmasına bağlıdır. Yağmurlama sulama yönteminde verilen suyun üniform bir şekilde dağılımı, yağmurlama başlık tipi , meme sayısı ve büyüklüğü , başlık tertip aralıkları , işletme basıncı,arazi şartlarında rüzgar hızı ve yönü, sıcaklık ve nem gibi etmenlerin etkisi altındadır. Bir yağmurlama projesinde lateral ve başlık aralıkları , rüzgar hızı ve yönü dikkate alınarak, farklı meme basıncı şartlarında tarlada yapılan deneme sonuçlarına göre saptanmalıdır. Yağmurlama sulama sistemleri çoğu zaman rüzgarın etkisi yeterince göz önüne alınmadan projelenmektedir. Oysa ki rüzgar büyük ölçüde yağmurlama başlığı performansını, dolayısıyla sulama randımanını etkilemektedir. Yağmurlama başlıkları belirli bir meme basıncında farklı tertip aralığında yetiştirildiğinde farklı ıslatma desenleri elde edilir. Islatma deseninde sağlanan suyun eş dağılım (üniformluk) düzeyi arttıkça sulama randımanı yükselir. Bir yağmurlama deseninde su miiktarlarının ne dereceye kadar üniform dağıldığı, Eş Dağılım (üniformluk) Katsayısı ile belirlenir. Uygulamada Christiansen'in Üniformluk Katsayısı (CU) yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada Samsun'da yaygın olarak kullanılan bazı yağmurlama başlıklarının arazi koşullarında belirli bir meme çapında farklı çalışma baıncı ve tertip aralıklarındaki su dağılım özelliklerinin saptanması ve uygulanabilirlik sınırlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla arazi denemelerinden elde edilen veriler girdi olarak kullanılarak , CATCH3D bilgisayar programı yardımıyla en uygun sistem tertibi balirlenmeye çalışılmıştır. Materyal olarak alınan beş adet yağmurlama başlığı O.M.Ü. Kampüs alanı içerisindeki deneme alanındaki test edilmiş ve su dağılım desenleri belirlenmiştir. Sonuçlara göre; Bereket 3 yağmurlama başlığı için en uygun işletme koşulları , işletme basıncı 3.0 atm ve tertip aralığı 12x18m, Bereket 2 yağmurlama başlığı için işletme basıncı 3.5 atm ve tertip aralığı 12x18m, Egeyıldız yağmurlama başlığı için işletme basıncı 2.5 atm ve tertip aralığı 6x18m, Göktepe yağmurlama başlığı için işletme basıncı 2.5 atm ve tertip aralığı 6x12m, son olarak Ateşler yağmurlama başlığı için işletme basıncı 4.0 atm ve tertip aralığı 12x18m olarak belirlenmiştir.