Bafra ve Çarşamba ovalarında toprakların azot durumlarını belirlemekte kullanılan bazı kimyasal yöntemlerin mısır bitkisi yetiştirerek tarla denemeleriyle kalibrasyonları / Ayhan Horuz; Danışman Ahmet Korkmaz.
Özet
Bu çalışmanın amacı Bafra ve Çarşamba Ovalarında toprakların azot durumlarını ortaya koyan bazı kimyasal yöntemleri mısır bitkisi yetiştirerek tarla denemeleriyle kalibre etmek ve sonuçta toprak analizlerine dayanarak mısır bitkisine verilecek azotlu gübre miktarlarını belirlemektir. Mısır bitkisinin farklı lokasyonlarda azotlu gübre ihtiyacını saptamaya yönelik olarak 1997 yılında 4, 2000'de 3 ve 2001'de ise 4 lokasyonda olmak üzere tesadüf parselleri deneme desenine göre toplam 11 tarla denemesi kurulmuştur. İlk yıl kurulan denemelerde azotlu gübre 0-5-10-15-25 kg N/da dozlarında uygulanmış 2000 ve 2001 yıllarında kurulan denemelerde ise azotlu gübre 0-5-10-15-20 kg /da dozlarında uygulanmıştır. Denemelerde azotlu gübrenin ilk yarısı ekimle beraber diğer yarısı birinci çapada olmak üzere banda uygulanmıştır. Bütün lokasyonlarda fosfor ve potasyum sırasıyla 8 kg P2O5/da ve 10 kg K2O/da olmak üzere bütün parsellere aynı miktarlarda ekimle beraber banda uygulanmıştır. Denemelerde mısır bitkisinin dane ürünü bakımından azotlu gübreye responsları farklı olup azotlu gübrenin etkisi ile dane ürününde sağlanan artışlar lokasyonlara göre farklı oranlarda bulunmuştur. Kontrol parsellerden elde edilen nispi dane ürün değerleri ve azotlu gübreleme sonucu mısır dane ürününde sağlanan artışlar dikkate alındığında 5, 6, 8 ve 11 nolu lokasyonların azotça zengin diğer lokasyonların ise değişen miktarlarda azotu gübrelemeye ihtiyaç gösterdikleri tespit edilmiştir. Elde edilen dane ürün miktarları dikkate alındığında azotlu gübre ihtiyaçlarının lokasyon 10'da 20 kg N/da, 1,2,4 ve 9'da 15 kg N/da, 7'de 10 kg N/da 3 ve 5'te 5 kg N/da olduğu tespit edilmiş. 6, 8 ve 11 nolu lokasyonlara ise azotlu gübre tavsiyesinde bulunulmamıştır. Toprakların yarayışlı azot miktarlarına bağlı olarak mısır bitkisine verilecek gübre miktarlarını belirlemek amacıyla kalibre edilen kimyasal yöntemlerin farklı lokasyonlardaki toprakların azot durumlarını gösteren biyolojik değerlerle yüksek ilişkili oldukları tespit edilmiştir. Farklı lokasyonlarda kontrol parsellerde elde edilen nispi dane ürün değerleri ile bu lokasyonlardaki toprakların 205 ve 220 nm dalga boylarında ölçülen UV absorbans değerleri, toplam N ve organik made kapsamları, alkalin hidroliz yöntemiyle belirlenen NH4 miktarları arasında yüksek pozitif ve istatistiksel olarak önemli ilişkiler tespit edilmiştir. Toprakların UV absorbans değerleri, toplam azot ve organik madde kapsamları ve alkalin hidroliz yöntemiyle belirlenen NH4 miktarları arttıkça azotlu gübre uygulanmamış toprakların nispi dane ürün değerleri artmıştır. Ayrıca toprakların yukarıdaki kimyasal yöntemlerle belirlenen azot miktarları ile azotlu gübreleme sonucu dane ürününde sağlanan artış oranları arasında ise negatif ve istatistiksel olarak önemli ilişkiler saptanmıştır. Zira belirtilen kimyasal metotlarla belirlenen ve toprakların azot durumlarını gösteren azot değerleri arttıkça azotlu gübreleme sonucu dane ürününde sağlanan artış oranları azalmıştır. Bu sonuçlara göre toprakların azot durumunu ortaya koyan bu kimyasal yöntemler kalibrasyona uygun bulunmuştur. Diğer taraftan toprakların yukarıda belirtilen kimyasal yöntemlerle tayin edilen azot miktarlarına bağlı olarak verilmesi gerekli gübre miktarlarını bulabilmek için elde edilen nispi dane ürün değerleriyle (y) toprakların kimyasal yöntemlerle belirlenen azot miktarları (x1) ve uygulanan azot dozları (x2) arasındaki ilişkileri gösteren parabolik çoklu regresyon denklemleri hesaplanmıştır. R2'si yüksek ve istatistiksel olarak önemli olan parabolik bu çoklu regresyon denklemlerinden yararlanarak, farklı azot içeriğine sahip topraklarda mısır bitkisine verilmesi gerekli azotlu gübre miktarları söz konusu azot analiz metotları kalibre edilerek tahmin edilmiştir. Azotlu gübre verilmemiş parsellerden elde edilen nispi dane ürün miktarı % 95'in altında olan topraklarda mısır bitkisinin değişik miktarlarda azotlu gübreye gereksinimi olduğu tespit edilmiştir. Azotlu gübre uygulanmadığında nispi dane ürün değeri % 64.25'ten düşük (çok az) topraklarda mısır bitkisine verilecek azotlu gübre miktarı 20 kg N/da, % 64.25 - 76.45 arasındaki (az) topraklara 15 kg N/da, % 76.46 - 86.13 arası (orta) topraklara 10 kg N/da, % 86.14 - 94.80 (yüksek) arası topraklara 5 kg N/da bulunmuştur. Nispi dane ürün değeri % 94.80'den fazla olan (çok yüksek) topraklara azotlu gübre tavsiye edilmemiştir. Toprakların azot durumları söz konusu yöntemlere göre değerlendirilmiş ve UV absorbans yöntemlerine göre 205 ve 220 nm dalga boylarında kritik
