Bafra, Çarşamba ve Suluova yöresinden alınan toprak örenklerinde yarayışlı demir kapsamlarının belirlenmesinde kullanılabilecek uygun yöntemlerin seçimi / Havva Sera Şendemirci ; Danışman Ahmet Korkmaz
Özet
Bu çalışmanın amacı Bafra, Çarşamba ve Suluova yöresinden alınan toprak örneklerinde yarayışlı demir kapsamlarını belirlemek için kullanılabilecek toprak ve bitki analiz metotlarını seçmektir. Bu amaçla 0 - 20 cm derinlikten 26 toprak örneği alınmıştır. Toprakların demir durumlarını belirlemek için kurulan sera denemesinde topraklara 0, 2, 4 ve 8 ppm düzeylerinde demir (Fe-EDDHA halinde) uygulayarak fasulye bitkisi yetiştirilmiştir. Deneme sonunda hasat edilen bitkilerin kuru madde miktarları, toplam demir ve aktif demir kapsamları belirlenmiştir, Kullanılan demir ekstraksiyon yöntemleri ve topraklarda belirlenen demir kapsam aralıkları aşağıda verilmiştir: 1. Lindsay ve Norvell (3.9 - 42.5 ppm Fe), 2. 1.0 M NH4HCO3 + 0.005 M DTPA (8.9 - 84.5 ppm Fe), 3. 0.05 M EDTA (23.8 - 794.4 ppm Fe), 4. 1.0 N NH4OAc (pH=3.0) (29.2 - 554.2 ppm Fe), 5.1.0 N NH4OAc (pH=4.8) (1.8 - 71.8 ppm Fe), 6. 0.05 N HCI+ 0.025 N H2SO4 (0.53 - 1.36 ppm Fe), 7. 0.2 N Amonyum okzalat + 0.2 M Okzalik asit (900 - 6700 ppm Fe) , 8. 0.2 N Amonyum okzalat (12.3 - 114.8 ppm Fe). Ayrıca toprakların demir fraksiyonları belirlenmiş, bu fraksiyonlar kapsam yönünden R-Fe ] CFeOX-Fe ] AFeOX-Fe ] MnOX-Fe ] EX-Fe ] OM-Fe şeklinde sıralanmıştır. Çarşamba' dan alınan toprakların % 40' ı, Bafra' dan alınan toprakların % 22.2' si, Suluova' dan alınan toprakların % 85.7' si demir yönünden yetersiz bulunmuş ve demirli gübrelemeye gereksinimleri oldukları tespit edilmiştir. Biyolojik indeksler arasında toprakların demir durumunu veya demirli gübreye ihtiyacının olup olmadığını gösteren indeksler ile (demirli gübre uygulamasıyla kuru madde miktarında ve nispi üründe tanığa oranla sağlanan ortalama % değişim değerleri ve kontrol toprakların nispi ürün değerleri) yüksek ilişki veren 0.005 M DTPA + 0.01 M CaCI2 + 0.1 M TEA (pH=7.3) (sırasıyla r= -0.491**, -0.476**, 0.519**), 1.0 M NH4HCO3 + 0.005 M DTPA (pH=7.6) (sırasıyla r= -0.424*, -0.435*, 0.519**) ve 0.2 N Amonyum Okzalat (sırasıyla r= -0.523**, -0.432*, 0.421*) yöntemleri toprakların demir durumunun belirlenmesinde uygun bulunmuştur. Ayrıca yukarıda belirtilen biyolojik indekslerle ilişkilerinin yüksek bulunması sebebiyle toprakların kloroza neden olma gücü indeks-1 ve 2 değerlerinin ve mangan oksitlere bağlı demir fraksiyonunun toprakların demir durumunun belirlenmesinde uygun yöntemler oldukları tespit edilmiştir. Toprakta bulunması gerekli bitkiye yarayışlı demirin kritik seviyesinin 0.005 M DTPA + 0.01 M CaCI2 + 0.1 M TEA (pH=7.3) yöntemi için 7.5 ppm olması gerektiği de ortaya konulmuştur. Bitkilerin aktif ve toplam demir kapsamlarıyla ilişkilerini gösteren korelasyon katsayıları dikkate alındığında 0.05 M EDTA (pH=7.0) (sırasıyla r= 0.396*, r= 0.720**) yönteminin toprakların alınabilir demir kapsamlarının ve bitkilerin demir beslenme durumlarının belirlenmesinde uygun olacağı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Yarayışlı demir, kritik seviye, biyolojik indeksler, demir ekstraksiyon metotları.
