Toprakların fiziksel ve kimyasal özellikleri ile spesifik yüzey alanları arasındaki ilişkiler / Dençer Yılmaz; Danışman Coşkun Gülser

Abstract

Bu çalışma tarım arazilerindeki toprakların spesifik yüzey alanlarının belirlenmesi ve spesifik yüzey alanları ile toprakların bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri arasındaki ilişkilerin araştırılması amacıyla yürütülmüştür. Bu amaçla Amasya, Çorum, Samsun Tokat ve Yozgat İllerinden toplam 150 yüzey toprak örneği alınmıştır. Toprak örneklerinin spesifik yüzey alanları (SYA) 43.68 m2/g ile 268.13 m2/g arasında değişmiştir. En yüksek ortalama SYA (191.08 m2/g) Yozgat ilinden alınan örneklerde belirlenmiştir. Spesifik yüzey alanı kil ile çok önemli pozitif (r=0.689**), kum (r=-0.488**) ve silt (r=-0.238**) ile çok önemli negatif ilişkiler vermiştir. Toprakların SYA üzerine en yüksek doğrudan etkiyi kil fraksiyonu (%50.10) göstermiştir. Katyon değişim kapasitesi (KDK) kimyasal özellikler içerisinde SYA ile en yüksek ilişkiyi veren (r= 0.842**) ve en yüksek doğrudan etkiyi (%95.14) gösteren özelliktir. Toprakların SYA değerleri EC ve OM içerikleriyle istatistiksel olarak çok önemli düzeyde pozitif, CaCO3 ile önemsiz, pH ile önemsiz negatif ilişki göstermiştir. Toprakların agregat stabilitesi değerleri SYA, kil, OM ve KDK değerleriyle çok önemli pozitif ilişkiler vermiştir. Agregat stabilitesi üzerine en yüksek doğrudan etkiyi KDK (%55.20), en düşük doğrudan etkiyi ise SYA (%11.87) göstermiştir. Spesifik yüzey alanı AS üzerine en yüksek dolaylı etkiyi (%48.55) KDK üzerinden göstermiştir. Katyon değişim kapasiteleri SYA, kil, OM içeriği ve EC değerleriyle çok önemli pozitif, toprak pH'sı ile önemli negatif ilişki vermiştir. Toprakların SYA değerleri kil, OM, EC, KDK ve değişebilir Ca, K ve Mg değerleri ile çok önemli düzeyde pozitif ilişkiler göstermiştir. Bu özelliklerin bir arada kullanılması ile oluşturulan eşitlikle (r=0.917**) tarım topraklarının SYA değerlerinin, SYA ve kil içerikleri kullanılarak oluşturulan diğer bir eşitlikle (r=0.842**) ise toprakların KDK değerlerinin tahmin edilebileceği sonucuna varılmıştır.