Frajil-X sendromlu hastaların ve taşıyıcıların tanısında sitogenetik ve moleküler genetik yöntemlerin kullanılması / Nurten Kara; Danışman Hasan Bağcı.

Abstract

Frajil X sendromu kalıtsal retardasyonun en yaygın formudur. Hastalık sitogenetik olarak görülebilen (FRAXA) Xq27.3'teki frajil bölge ile ilişkili olup FMR1 olarak adlandırılan genin içinde (CGG) n tekrarının artmasıyla oluşmaktadır. Bu çalışma Samsun'da Milli Eğitim Bakanlığı Rehberlik Araştırma Merkezine bağlı ilk öğretim okullarının öğrenme güçlüğü çeken özel alt sınıf öğrencileri ve zihinsel özürlülerin eğitildiği merkezlerdeki özürlüler olarak yaklaşık %95'i çocuk olan toplam 82 frajil Xsendromu şüpheli birey üzerinde yapıldı. Ayrıca 72 sağlıklı birey kontrol grubu olarak çalışmaya dahil edildi.Çalışmada moleküler genetik ve sitogenetik analiz olmak üzere iki analiz uygulandı. Moleküler genetik analiz için önce ilk periferik kandan DNA ekstraksiyonu yapıldı. Sonra PCR amplifikasyonu ve agaroz jel elektroforezi ile normal ve küçük premutasyonlu (taşıyıcı9 bireyler belirlendi. Daha sonra Southern blot ve nonradyoaktif hibridizasyon uygulanarak taşıyıcı (premutasyon)ve hasta (full mutasyon) kişiler belirlendi. PCR sonucunda frajil X şüpheli grupta CGG tekrar sayısının 7 ile 60 arasında değiştiği alellerin %94'ünün 40 tekrarın altında olduğu ve en sık gözlenen alelin (%15) 31 tekrarlı olduğu belirlendi. Ayrıca bu grupta bir erkek çocukta premutasyonlu (60 tekrar) bir alel gözlendi. Kontrol grubunda ise CGG tekrar sayısının 9 ile 55 arasında değiştiği ve alellerin %91'inde tekrar sayısının 40'ın altında olduğu gözlendi. En sık görülen alelin (%15) 30 CGG tekrarlı olduğu belirlendi. Bu gruptan bir erkekte premutasyon sınırında (55 tekrarlı) bir alel gözlendi. Southern blot ve non-radyoaktif hibridizasyon sonunda frajil X şüpheli gruptan bir erkek çocukta full mutasyon gözlendi. Aynı teknikle yapılan babanın alınmadığı aile çalışmasında iki erkek ve bir kız kardeşin de full mutasyonlu (hasta) olduğu diğer kız kardeşin ve annenin premutasyonlu oldukları belirlendi. Sitogenetik analizde ise full mutasyonlu kişinin frajil Xpozitif (%12) olduğu belirlendi. Frajil X şüpheli gruptan bir erkek çocuk ve annesinde 9 nolu kromozomda perisentrik inversiyon belirlendi. Bu çocukta ve annesinde frajil X negatifdi. Sonuç olarak Samsun'da ilk kez yapılan bu çalışma ile halk sağlığı açısından önemli bir sorun olan frajil X sendromunun sıklığının incelenen populasyonda yaklaşık %1 olduğu bulundu.