Muhammed İbn Arafe, tefsirindeki kaynakları ve uyguladığı metod / Cemal Sandıkçı; Danışman İshak Yazıcı

Abstract

Bu tez tunuslu bir alim olan İslami İlimlerde geniş deneyime sahip daha çok fıkıh, kelam, tefsir alanlarında meşhur olmuş ve bu alanlarda eserleri bulunan İbn Arafe adlı İslam alimini Türk araştırmacıları ve okuyucularına tanıtmak amacını taşımaktadır.Bunun için müellifin talebeleri tarafından kaleme alınan el yazması tefsirinin hangi temel kaynaklardan yararlanılarak ve nasıl bir metodla Kur'an ayetlerinin yorumlandığını tespit etmeye çalıştık.Bu çalışmamızda hem Hz.Peygamberin Kur'an'ı yorumlaması, hem de daha sonraki ashap ve Tabiun dönemlerinde Kur'an'ın yorumlanması ile ilgili anlayış ve teknikleri de belirtmeye çalıştık.Bütün bunlara ilave olarak Müellifimizin tefsirinin gerek kendinden önceki gerekse kendi dönemindeki tefsirlerle paralellik kurulabilecek nitelikteki yorumları da araştırmamızın temel hedefini oluşturmuştur.Bu eseri incelerken aynı zamanda geniş bir tefsir tarihi ve tefsir alan yorumu çalışmasını da yapmaya özen gösterdik.Müellifin tefsirinin rivayet ve dirayet ilmi açısından önemi de araştırmamızda ön plana aldığımız konulardandır.Bu incelememizde İbn Arafenin hayatını ve tefsir metodunu ortaya koyarken İslam aleminde biyoğrafik anlamda yazılan eserlerin Türk kamuoyunun ve araştırmacısının bu eserleri tanımasına da katkı sağladığımız düşüncesindeyiz.Müellifin el yazması eserinde çoğunlukla nakil yönteminin ön plana çıktığı ve kendi görüşlerinin pek yer almadığı yorumlarda esas olarak İslam dünyasında eserleriyle ün yapmış Müfessirlerden Zemahşeri ve Fahreddin er-Razi gibi müfessirlerden alıntılar yapıldığı yine Hz.Peygamberin nakillerine ve az da olsa Sahabe ve Tabiun alimlerinin görüşlerine yer verildiğini görmekteyiz.Müellifin Kur'an'ı Kerim'i yorumlarken Ehl-i Sünnet anlayışına paralel, aşırılıklardan ve geleneksel yaklaşımlardan ayrılmadığı daha çok ılımlı yaklaşımla Kur'an-ı Kerim'i yorumlaması da eserini incelerken ulaştığımız en önemli sonuçlardandır.Bütün bunlar onun eserinin rivayet metoduna öncelikle ağırlık veren klasik bir "rivayet tefsiri" görünümü taşıdığını göstermekle birlikte ; dirayet metodunu da ihmal etmeyen bir özelliğe sahip bulunduğunu ortaya koymaktadır. Çünkü İbn Arafe'nin tefsirinde Kelam, fıkıh ve Dil bilimlerine dair geniş izahlar da yer almaktadır.Müellifin Kur'an-ı Kerim'i yorumlarken Ehl-i Sünnet anlayışına paralel bir anlayış havasında ve geleneksel yaklaşımdan ayrılmadığı aşırılıklardan kaçındığı daha çok ılımlı bir anlayış havasında Kur'an-ı Kerim'i yorumlaması da eserini incelerken ulaştığımız en önemli sonuçlardandır.