Soya bitkisinin verim parametreleri ile bazı kimyasal toprak özellikleri arasındaki pedotransfer modellerin uygulanabilirliği

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Çarşamba Ovasında yetiştirilen soya bitkisinin verim parametreleriyle (bitki boyu, bin taneağırlığı ve tane verimi) toprakların bazı kimyasal özellikleri arasındaki korelasyon ilişkilerine dayanarak, buözellikler arasında pedotransfer modellerin oluşturulması ve elde edilen modellerin ova topraklarında bitkiveriminin tahmininde uygulanabilirliğinin belirlenmesidir. Bu amaçla, ovanın çiftçiler tarafından soya tarımıyapılan arazilerinden rastgele örnekleme metodu ile alınan 40 toprak ve bitki örneklerinde analizler yapılmıştır.Soya bitkisinin bitki boyu, bin tane ağırlığı ve tane verimi değerleri sırasıyla; 88.33-127.27 cm, 164.10-242.91 gve 280.32-593.16 kg da-1 arasında değişmiştir. Soya bitki boyu değeriyle bin tane ağırlığı arasında önemli pozitif(0.476*); bitki boyu ile topraklardaki bakır (Cu) miktarı arasında ise çok önemli pozitif ilişkiler (0.484**)belirlenmiştir. Soya tane verimi değeri ile topraklardaki potasyum (K) ve fosfor (P) miktarları arasında önemlipozitif ilişkiler (0.384* ve 0.382*) saptanmıştır. Bitki boyu ile azot (N), P, K, organik madde (OM), katyondeğişim kapasitesi (KDK), elektriksel iletkenlik (EC), Cu), kireç (CaCO3) parametreleri arasındaki pedotransfermodeli istatistiksel olarak anlamlı (p=0.078), belirleme katsayısı (R= 0.721) yüksek; bin tane ağırlığı ile EC, OM,KDK, kalsiyum+magnezyum (Ca+Mg), N, P, K, CaCO3, sodyum (Na), Cu, çinko (Zn) parametreleri arasındakimodel istatistiksel olarak anlamlı farklılık saptanmamış, belirleme katsayısı (R= 0.664) yüksek; tane verimi ile EC,CaCO3, OM, N, P, K, Zn, Mn parametreleri arasındaki modelin performansı çok yüksek (R= 0.921; p= 0.000)olarak belirlenmiştir. Verim parametreleri ile toprakların kimyasal özellikleri arasındaki pedotransfer modelleringeçerliliğinin belirlenmesinde belirleme katsayısı (R), hata kareler ortalamasının karekökü (HKOK), uygunlukindeksi (d), modelin etkinliği (ME) birlikte değerlendirilmiştir. Deneysel verilere göre elde edilen pedotransfermodellerin geçerliliklerinin belirlenmesinde, modellerin oluşturulmasında kullanılan değerler dışındaki verilerdenkullanılmıştır. Elde edilen pedotransfer modellerin, ova topraklarında yetiştirilen soya bitkisinin verimparametrelerinin tahmin edilmesinde uygulanabilirliği mümkün gözükmektedir.

The aim of this study was to develop pedotransfer models on the basis of correlation between yield parameters of soybean (plant height, thousand seed weight, and seed yield) and some chemical characteristics of soils and to determine applicability of obtained models in estimation of plant yield grown in soils of Çarşamba Plain. For this purpose, 40 soil and plant samples taken from the fields of the plain where soybean cultivation is carried out by the farmers were analyzed by random sampling method. The values of the yield indices of soybean plant, namely PH, TSW and SY varied between 172.33-351.22 cm, 167.54-450.75 g and 833.58-1584.37 kg da-1 respectively. There was a significant correlation (0.476*) between PH value of soybean plant and TSW, as well as between PH value and copper (Cu) content (0.484**) of the soil. A significant positive correlation (0.384* ve 0.382*) was found seed yield value and potassium (K) and phosphorus (P) contents of the soil. Pedotransfer models between soybean plant height and soil properties of nitrogen (N), P, K, organic matter (OM), electrical conductivity (EC), cation exchange capacity (CEC), Cu, lime (CaCO3) high coefficient determination (R= 0.721) and was significant (p=0.078); Model between thousand seed weight and EC, OM, BD, calcium+ magnesium (Ca+Mg), N, P, K, CaCO3, sodium (Na), Cu, zinc (Zn), resulted in R=0.664 and was insignificant; and model between seed yield and EC, CaCO3, OM, N, P, K, Zn, Mn yielded R= 0.921 and it was highly significant (p= 0.000). Determination coefficient (R), root mean square error (RMSE), index of agreement (d), model efficiency (ME) were evaluated together to determine the validity of regression models. In determining the validity of the pedotransfer models obtained according to the experimental data, the data except the values used in the creation of the models were used. In general, statistical parameters were within validity limits. The results suggested that the developed regression models can be applied in the estimation of yield parameters in soybean grown in study area.