Analitik hiyerarşik süreç ve CBS teknikleri kullanılarak Çorum Çayı Havzası’nda toprak erozyonu riskinin modellenmesi

Abstract

Bu çalışmada çok kriterli karar verme yöntemlerinden biri olan analitik hiyerarşik süreç (AHS)yardımıyla Çorum Çayı Havzası’nda toprak erozyonu duyarlılık sınıflarının belirlenmesi veharitalanması amaçlanmıştır. Çorum Çayı Havzası Karadeniz Bölgesi’nin Orta KaradenizBölümü’nde yer almakta ve yaklaşık 1510 km2 yüzölçüme sahip bulunmaktadır. Toprakerozyonu duyarlılık sınıflarını belirlemek için erozyon oluşumunu etkileyen sekiz kriter(erodobilite, yağış, eğim, arazi kullanımı, toprak derinliği, ana malzeme, bitki örtüsü kapalılığıve fizyocoğrafik ana yer şekilleri) ve bu kriterlere ait alt kriterler belirlenmiştir. Bu kriterlereait verilerin üretilmesinde, çalışma alanının 1:25.000 ölçekli sayısal topografya haritaları;erodobilite ve derinlik verileri için araziden alınan 282 toprak örneğinin laboratuvar analizlerive hesaplamaları; arazi kullanımı ve bitki örtüsü kapalılığının belirlenmesi için de 26 Eylül2015 tarihli Landsat 8 OLI_TIRS uydu görüntüleri kullanılmıştır. Kriterlerin ve alt kriterlerinönceliklerinin belirlenmesinde AHS tekniği, 4 sınıftan oluşan erozyon duyarlılık sınıflarınınbelirlenmesinde ise lineer kombinasyon tekniği kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlarana göre,havzanın % 18.7'sinde erozyon riski görülmezken, % 41.6'sında ise çok yüksek çıkmıştır.Erozyon riskinin yüksek olduğu kesimler kısmen ya da tamamen bitki örtüsünden yoksundur.Ayrıca kuru tarım yapılan yüksek eğimli yamaçlarda da erozyon riski çok yüksek çıkmıştır. Bualanlarda ayrıntılı planlama çalışmaları yapılmalıdır.

The aim of this study to determine and map soil erosion susceptibility classes in Çorum Creek Basin with the help of analytical hierarchical process (AHP), which is one of the multi-criteria decision making methods. Çorum Creek Basin is located in the Central Black Sea Part of the Black Sea Region and has an area of about 1510 km2. In order to determine soil erosion susceptibility classes, eight criteria (erodobility, precipitation, slope, land use, soil depth, parent material, vegetation cover and physiogeographic main landforms) and sub-criteria of these criteria were determined. In the production of data belonging to these criteria, 1: 25.000 scaled digital topography maps of the study area; Laboratory analysis and calculations of 282 soil samples taken from the field for erodobility and depth data; Landsat 8 OLI_TIRS satellite images dated September 26, 2015 were used to determine the land use and vegetation cover. The AHP technique was used in determining the priorities of the criteria and sub-criteria, and the linear combination technique was used in determining the erosion susceptibility classes consisting of 4 classes. According to the analysis results, erosion risk is not observed in 18.7% of the basin, while it is very high in 41.6%. Areas with high erosion risk are partially or completely devoid of vegetation. In addition, the erosion risk has been found to be very high on very inclined slopes where dry farming is carried out. Detailed planning studies should be done in these areas.