Alevi inancında can, ruh kavramı ve nefsin eğitimi

Abstract

Ruh, can ve nefs sözcükleri insanın zihnini meşgul eden kavramlardır. Bu konuda bazı araştırmalar yapılmış olmasına rağmen bu kavramların mahiyeti tam olarak anlaşılmamıştır. Bu çalışmanın amacı, ruh, can ve nefs kavramlarını ele alarak açıklamaktır. Bu araştırmada söz konusu kavramların İslam-Alevi inancına ve kaynaklarında nasıl ele alındığına ilişkin açıklamalara yer verilmiştir. Bu amaçla önce bazı Alevi klasikleri incelenmiştir. Bu yönüyle düşünüldüğünde, araştırma kaynak taramaya dayalı bir çalışmadır. Çalışmadan elde edilen bilgilere göre, ruh ve can karmaşık kavramlardır. Bu konuda insana çok az bilgi verilmiştir. Can ve ruh çoğu zaman birbirinin yerine kullanılan kavramlardır. Nefs, insanı kötü işler yapmaya sürükleyen duyguları ifade eden bir kavram olarak görülmektedir. İnsan, aklını ve iradesini kullanarak nefsin isteklerine engel olabilir. Yani bir bakıma her insan nefsini eğitebilir. Nefsin eğitimi ise daha çok tasavvufun konu alanına girmektedir. Alevi inancında nefsini eğiten insan, kâmil insan olarak bilinir. Kamil insanın hiçbir zaman canı ölmez, ölen onun bedenidir. Bu çalışmada, Alevi klasiklerinde can, ruh ve nefs kavramlarına bir açıklık getirilmeye çalışılırken bir bakıma İslam-Sünni mezhepleriyle de bir karşılaştırılması yapılmıştır.

The concepts spirit, soul and nafs have occupied the human mind for very many centuries. Despite the extensive literature devoted to them, the essence of these concepts has yet to be fully and thoroughly comprehended. The purpose of this study is to explore the concepts spirit, soul and nafs within the context of IslamicAlevi faith and sources. To this end, a number of Alevi classics have been studied. In this respect, this article is based on literature review. It can be inferred from the findings of this study that spirit and soul are rather complex concepts, and that far too little information has been given to human beings in religious sources as to the essence and nature of these concepts. The words spirit and soul are often used interchangeably, and nafs refers to the unfavorable feelings human beings have that prompt them to commit errors, sins, and crimes. They can, however, resist the urges of the nafs by virtue of their reason and will. In other words, each and every person is capable of training his/her nafs, as taught thoroughly by Islamic mysticism. In the Alevi belief system, as in Islamic mysticism, a person who has completed all the stages of this training is said to have become the perfect human being (insan-ı kamil). Such a person’s soul never dies, even though his/her body may cease to exist. While exploring the concepts of spirit, soul, and nafs in Alevi classics, this study also draws a comparison between the way these concepts are perceived by the Alevis and those adhering to the Islamic-Sunni sects.