Parodinin anlatı biçimi olarak İhsan Oktay Anar romanlarındaki görünümü

Abstract

Parodi, Antik Yunan'dan bu yana insanın taklit yeteneğinin başka bir yola doğru evrilmesiyle zihinleri meşgul etmiştir. Aristoteles'in Poetika'da ilk kez bahsettiği parodinin her dönemde farklı bir yanı ortaya çıkar. Parodi, Antik dönemde bir esere duyulan beğeniyi dile getirmek gayesi taşır fakat zamanla bir eseri beğenmeme sebebiyle de kullanılmaya başlar. Bu durum parodinin alay, komedi, taklit özelliğini daha da belirginleştirir. Zamanın parodi üzerindeki etkisi, modern ve postmodern dönemle birlikte daha fazla hissedilir. Parodi metinlerarasılığın alt bir kolu olmanın dışında yeni edebî türlerin ortaya çıkışı ve yazarın kendi kurmaca evreninde oyun oynama arzusunun aracı olur. Eserlerini parodi temeline oturtan yazarlardan biri ise İhsan Oktay Anar'dır. Bu çalışmada, İhsan Oktay Anar'ın Puslu Kıtalar Atlası, Kitab-ül Hiyel, Efrâsiyâb'ın Hikâyeleri, Amat, Suskunlar, Yedinci Gün, Galîz Kahraman romanlarında parodi, metne yaklaşma biçimi olarak belirlenmiştir. Metin tahlili açısından parodinin tek başına bir inceleme tekniği olarak kullanılması bu çalışmanın ana eksenidir. Eserlerde bulunan parodi unsurları, okur merkezli alımlama estetiği ve fenomenoloji üzerinden anlamlandırılmaya çalışılmıştır. Hayalin ve gerçeğin birbirine geçtiği kurmacanın değişik evrelerinde parodinin rolü aranmıştır. İncelemenin sonucunda İhsan Oktay Anar'ın yapıtlarında parodiyi tekdüze hâlde kullanmadığı aksine birden fazla şekilde kullandığı tespit edilmiştir. İncelenen eserlerde özellikle dinî metinlerin, inanışların geniş yer kapladığı görülmüştür. Yazarın, romanlarında kullandığı parodi tekniğinin hedef olarak seçtiği kaynak karşısında taraf olmaktan ziyade sıfır noktasında durma tavrı içinde olduğu görülmüştür.

Parody has preoccupied minds with the evolution of human imitation ability to another way since Ancient Greece. In each period, a different meaning emerges of the parody, which Aristotle first mentioned in Poetica. Parody aims to express the appreciation of a work in Ancient Period, yet over time it begins to be used due to dislike a work. This situation makes the mockery, comedy and imitation of the parody even more apparent. The influence of time on parody is felt more with the modern and postmodern period. Apart from being a sub-branch of intertextuality, parody is instrumental in the emergence of a new literary genre and the author's desire to play in his own fictional universe. İhsan Oktay Anar is one of the authors who based his works on parody. In this study, parody was determined as the way of approaching the text in İhsan Oktay Anar's Puslu Kıtalar Atlası, Kitab-ül Hiyel, Efrâsiyâb'ın Hikâyeleri, Amat, Suskunlar, Yedinci Gün, Galîz Kahraman novels. In terms of text analysis, the use of parody as a stand-alone examination technique is the main axis of this study. The parody elements in the works have been tried to be interpreted through reader-centered reception aesthetics and phenomenology. The role of parody has been sought in different phases of fiction, where dream and reality are interwined. As a result of the analysis, it was determined that İhsan Oktay Anar did not use the parody in a uniform way in his works, but rather used it more than one way. It has been observed that religious texts and beliefs occupy a large place in the studied works. It was observed that the author used the parody technique in his novels, rather than being a party to the source he choose as the target, he was in an attitude of standing at the zero point.