Türk dönemi Komana Antik Kenti'ndeki (12-14.yy.) koyun ve keçi ossa metacarpalia ile ossa metatarsalia kemiklerinin osteometrik olarak incelenmesi

Abstract

Bu çalışma ile Türk Dönemi Komana Antik kenti’ndeki koyun ve keçi metapodiumları’nın osteometrik olarak incelenmesi ve bu dönem hakkında bilgi edinmek amaçlandı. Araştırmada 2014-2017 Komana kazısından çıkarılan, koyun ve keçiye ait toplamda 480 adet metapodial kemik fragmanı incelendi. Kemik fragmanlarının 263 tanesi ossa metacarpalia ve 217 tanesi ossa metatarsalia olarak tanımlandı. Makroskobik olarak incelenen kemiklerden morfometrik ölçümler alınarak morfometrik hesaplamalar ile istatistiksel analizler yapıldı. Bu kemik fragmanların 173 adetinin keçi’ye, 177 adetinin ise koyuna ait olduğu saptandı. Bunun dışında kalan 130 adet kemik fragmanda tür ayırt edilemedi. Kemik fragmanları üzerinde makroskobik incelemeler sonucunda 65 adetinin üzerinde kasaplık aktivitesi gözlendi. Ayrıca bazı kemik fragmanları üzerinde patolojik bulgular ile arkeolojide işlenmiş olarak tanımlanan yani insanın günlük hayatta kullanımına maruz kalarak oluşan izler belirlendi. Bu çalışmada metapodium’larda ölçüm için kullanılan DEM, DEL, DIL, DIM, Bp, GL, Bd parametrelerinin tür tayininde kullanılabileceği doğrulandı. Bu çalışma ile metapodium’lardan alınan ölçümlerle elde ettiğimiz tahmini omuz yükseklikleri koyun için ortalama 59,24 cm, keçi için ise 64,31 cm belirlendi. Çalışmada en düşük ve en yüksek %CV değerinin koyun metacarpus’unda GL (%CV 5,96) ve DEL (CV % 10,12), metatarsusunda ise Dp (%CV 3,09) ve SD (CV% 9,69) olarak saptandı. Keçi’de ise en düşük ve en yüksek %CV değeri metacarpal kemiklerinde GL (CV % 5,1) ve Bp (CV% 12,32) metatarsal kemik grubunda ise DIM (CV%5,23) ve Dp’de (CV%11,94) olarak hesaplandı. Sonuç olarak bu çalışma ile Komana Antik kenti hayvanlarının görsel morfolojisi hakkında bilgi sahibi olmamız sağlanmıştır. Omuz yüksekliklerine bakılarak Türk Dönemi Komana Antik kenti koyunlarının Doğu Anadoluda yaşayan Urartu-Demir çağı koyunları ve Roma Dönemi Akdeniz’de yaşayan koyunlara benzer omuz yüksekliğine sahip küçük hayvanlar olduğu, keçilerinin ise Bizans Dönemi keçileri ile modern dönem keçileri olan Kilis ile Anadolu keçisine benzer orta boy hayvanlar oldukları belirlendi.

With this study, it was aimed to examine the sheep and goat metapodiums in the ancient city of Komana in the Turkish Period, osteometrically and to obtain information about this period. In the research, a total of 480 metapodial bone fragments belonging to sheep and goats extracted from the 2014-2017 Komana excavation were examined. Of the bone fragments, 263 were identified as ossa metacarpalia and 217 as ossa metatarsalia. Morphometric measurements were taken from the macroscopically examined bones and statistical analyzes were performed with morphometric calculations. It was determined that 173 of these bone fragments belong to goats and 177 of them belong to sheep. Other than that, the species could not be differentiated in 130 bone fragments. As a result of macroscopic examinations on bone fragments, more than 65 butchery activities were observed. In addition, pathological findings on some bone fragments and traces formed by exposure to human use in daily life, which are defined as processed in archeology, were determined. In this study, it was confirmed that DEM, DEL, DIL, DIM, Bp, GL, Bd parameters used for measurement in metapodiums can be used in species determination. With this study, the estimated shoulder heights we obtained from the measurements taken from the metapodiums were determined as an average of 59.24 cm for sheep and 64.31 cm for goats. In the study, the lowest and highest CV% values were GL (CV 5.96%) and DEL (CV 10.12%) in sheep metacarpus, Dp (CV 3.09%) and SD (CV% 9.69) in the metatarsus was determined. In goat, the lowest and highest CV% values were found in GL (CV 5.1%) and Bp (CV 12.32%) in metacarpal bones and in DIM (CV 5.23%) and Dp (CV% 11.94) in the metatarsal bone group. As a result, with this study, we have been informed about the visual morphology of the animals of the ancient city of Komana. Looking at the shoulder heights, the sheep of the Turkish Period Komana Ancient City are small sized animals similar to the Urartu-Iron Age sheep living in Eastern Anatolia and the sheep living in the Mediterranean in the Roman Period, while the goats are medium sized animals similar to the Byzantine Period goats and the modern period goats in Kilis and Anatolian goats.