Mehmed Arif Bey'in binbir hadis-i şerif şerhi özelinde toplumsal hadis şerhçiliği

Abstract

Hadis ile toplum arasındaki bağ Rasûlullah‘ın (s.a.v) tebliğ ile görevlendirildiği an ile baĢlayan, zamana veya zemine göre yaĢadığı değiĢimlere rağmen, toplumun var olacağı kıyâmete kadar sürecek olan sağlam bir iliĢkidir. Mehmed Ârif Bey, Osmanlı Devleti‘nin en hareketli dönemlerinden biri olan XIX. yüzyılda, Ġslâm devletlerinin dünyadaki hızlı ilerleyiĢi takip edemediği ve Batı‘nın yayılmacı politikaları ile karĢı karĢıya kaldığı bir çağda yaĢamıĢtır. Devletinin pek çok kademesinde görev almıĢ bir hukukçu ve düĢünür olarak, yaĢadığı toplumda karĢılaĢtığı aksaklıklar ve yozlaĢmalara karĢı sessiz kalmamıĢ görüĢlerini toplumu inĢa eden ve dönüĢüren unsurlardan olan aile, yönetici, ulema ve eğitim sistemi üzerinde yoğunlaĢtırarak tespit ve eleĢtirilerde bulunmuĢ, neticede Ġslâmî ahlâk ve siyasete dair derlediği Binbir Hadis-i Şerif Şerhi adlı eserini telif etmiĢtir. Hadisleri Ģerh etme yöntemiyle hadislerle bulunduğu çağa ıĢık tutmayı amaçlamıĢ, ilmî bir gaye gütmeksizin toplumsal faydayı öncelemiĢtir. Eserini telif ederken klasik ve akademik hadis Ģerhlerinin aksine hadisle alakalı teknik meseleler üzerinde durmayarak hadislerin isnadına yer vermemesi, sıhhatleri üzerinde durmadan nakil yapması, toplumun her kesimi tarafından anlaĢılmak için ilmî dil yerine halk dilini ve vaazî dili kullanması, öğütlere, duâlara, beyit ve atasözlerine baĢvurması, anlatımı somut ve akıcı hale getirmek için fıkra ve anılarına yer vererek anlatımını güçlendirmesi sebebiyle Mehmed Ârif Bey klasik bir hadis Ģârihi değildir. Binbir Hadis-i Şerif Şerhi, Ģerh geleneği bağlamında hadisleri ele alıĢ yöntemi, ele alındığı güne ve topluma söyledikleri konusunda ve çağıyla hadis arasında bir ilgi kurup kurmaması açısından değerlendirildiğinde, eserin içtimaî hadis Ģerhlerinin en güzide örneklerinden biri olduğu görülmektedir. ÇalıĢmanın sonucunda, eserde ele alınan hadisler ve konular detaylı olarak tahlil edilecek böylece müellifin hadis ile yaĢadığı çağ ve toplum arasında kurduğu bağ tespit edilecektir.

The connection between the hadith and the society is a solid relationship that begins with Prophet (PBUH ) was assigned with the proclaiming and will continue until the doomsday that society will last, despite the changes in time or place. Mehmed Arif Bey who has served at many levels of his state as a lawyer and thinker did not remain silent against the problems and corruption he encountered in the society he lived in and focused on the family, ruler, ulama and the education system, which are the elements that build and transform the society, and as a result, he compiled the book Binbir Hadith-i Sherif Sherhi by the collections on Islamic morality and politics. He aimed to shed light on the era he lives in with his method of interpreting hadiths and prioritized social benefit without pursuing a scientific purpose. In the process of compiling his work not focusing on technical issues related to hadiths in contrast to the classical and academic hadith commentaries and not including the chain of transmission of hadiths, not focusing on their authenticity of hadiths while narrating them, using public language and sermon language instead of scientific language to be understood by every segment of the society, and by including funny stories and his memories to enrich his expressions and making his speech perceptible and fluid distinguish him from classical hadith commentators. When the commentary of Binbir Hadith-i Sherif is evaluated in terms of connecting or not connecting hadiths with the time and society that hadiths address, it is seen that this work is one of the most outstanding examples of social hadith commentaries with its approach to hadiths in the context of the commentary tradition. In the conclusion of the study, the hadiths and subjects discussed in the work will be analyzed in detail, so that the link between the hadith and the age in which the author lived and society will be determined.