Türkiye'de karşı hegemonya oluşumu:millet ittifakı üzerinden bir inceleme

Abstract

Türkiye’de 2002 yılından bu yana iktidar alanının başat aktörü olan AKP hegemonyasına alternatif yaratma iddiasıyla ortaya çıkan Millet İttifakı’nın oluşum sürecini kültürel, tarihsel ve ekonomik koşullarla açıklayabilme amacından hareketle bu tezin konusu, Millet İttifakı’nın oluşumunu Gramsci’nin hegemonya teorisi bağlamında çözümlemektir. Hegemonya teorisini rıza ve zorun birlikteliğiyle kurgulayan Gramsci, iktidarın hegemonyasını toplumsal düzlemde nasıl meşrulaştırdığını formüle etmektedir. Bu meşruluk ise rıza kavramıyla temellenmekte ve iktidar böylelikle hegemonyasını sürdürebilmektedir. Fakat toplumsal çıkarların temsilinde sorun yaşanıldığında iktidara içkin bir organik kriz söz konusu olmakta ve bu durum karşı hegemonyanın tetiklenmesine yol açmaktadır. Gramsci’nin bu teorisinden hareketle bu tezin amacı, 2018 sonrası siyaset alanında beliren Millet İttifakı’nın AKP hegemonyasına karşı bir hegemonya yaratma kapasitesini incelemektir. İkinci bölümde tezin teorik arka planını oluşturan Gramsci’nin hegemonya teorisi kavramsal çerçeve çizilerek ele alınmıştır. Gramsci teorisinde karşı hegemonyanın mevcut iktidarların organik krizinden doğması iddiasından hareketle tezin üçüncü bölümünde AKP iktidarının organik krizine giden süreç, 2002 sonrası genel seçim dönemlerinden başlayarak tarihsel bağlamda incelenmiştir. Bu inceleme odağında iktidar süresince AKP’nin toplumsal rızayı nasıl sağladığı sorusundan yola çıkılmış ve toplumdaki farklı sınıfların temsilcisi olarak karşılık bulan AKP’nin Kemalizm’i iktidar alanından Gramsciyen anlamda manevra savaşıyla nasıl tasfiye ettiği açıklanmıştır. İktidar siyasetinin rekabetçi otoriter evrimiyle birlikte ise 2011 sonrası hegemonik çatlakları köklenmiş ve 2013 yılındaki Gezi Parkı eylemleriyle AKP hegemonyasına ilk kitlesel reaksiyon gösterilmesiyle karşı hegemonyanın kökleri analiz edilmiştir. Tezin son bölümü olan dördüncü bölümde ise AKP hegemonyasının kırıldığı 2015 yılından itibaren organik krizinin de hızlanmasıyla birlikte Millet İttifakı oluşum süreci ve devamında karşı hegemonya inşa etme mücadelesindeki stratejisi Gramsci’nin hegemonya teorisi bağlamında değerlendirilmiştir. Gramsciyen bağlamda çözümlemelerin yapıldığı bu bölümler neticesinde, AKP’nin organik krizde olduğu ve Millet İttifakı’nın bu kriz sonucunda doğduğu tespit edilmiştir. Literatür taramasıyla kurgulanan bu tezde sonuç olarak, Millet İttifakı’nın AKP hegemonyasına bir reaksiyon olarak köklendiğine ve ittifakın 2019 yerel seçimlerinde embriyonik formda bir karşı hegemonya oluşturabildiğine ancak bir iktidar formu olarak hegemonya düzeyine henüz erişemediğine ulaşılmıştır.

The subject of this thesis is to analyze the formation of the Nation Alliance in the context of Gramsci's theory of hegemony, with the aim of explaining the formation process of the Nation Alliance, which emerged with the claim of creating an alternative to the AKP hegemony, which has been the dominant actor in the power field in Turkey since 2002, in terms of cultural, historical and economic conditions. Constructing the theory of hegemony with the coexistence of consent and coercion, Gramsci formulates how power legitimizes its hegemony on the social plane. This legitimacy is based on the concept of consent and the power can thus maintain its hegemony. However, when there is a problem in the representation of social interests, there is an organic crisis inherent in the power and this situation leads to the triggering of counter-hegemony. Based on Gramsci's theory, the aim of this thesis is to examine the capacity of the Nation Alliance, which emerged in the field of politics after 2018, to create a hegemony against the AKP hegemony. In the second chapter, Gramsci's theory of hegemony, which constitutes the theoretical background of the thesis, is discussed by drawing a conceptual framework. In the third part of the thesis, starting from the general election periods after 2002, the process leading to the organic crisis of the AKP government has been examined in the historical context in the third part of the thesis, based on the claim that the counterhegemony in Gramsci's theory arises from the organic crisis of the existing powers. In this focus of study, the question of how the AKP achieved social consent during the ruling period, and how the AKP, which was the representative of different classes in the society, eliminated Kemalism from the field of power with a Gramscian war of maneuver is explained. With the competitive authoritarian evolution of the power politics, the hegemonic cracks after 2011 were rooted and the roots of counterhegemony were analyzed with the first mass reaction to the AKP hegemony with the Gezi Park protests in 2013. In the fourth chapter, which is the last part of the thesis, the formation process of the Nation Alliance and its strategy in the struggle to build counter-hegemony after the organic crisis accelerated since 2015, when the AKP hegemony was broken, were evaluated in the context of Gramsci's theory of hegemony. As a result of these sections, where analyzes were made in the Gramscian context, it was determined that the AKP was in an organic crisis and the Nation Alliance was born as a result of this crisis. As a result, in this thesis, which was constructed with a literature review, it was concluded that the Nation Alliance was rooted as a reaction to the AKP hegemony and that the alliance was able to create an embryonic counter-hegemony in the 2019 local elections, but has not yet reached the level of hegemony as a form of power.