Biyopolitikadan psikopolitikaya: Değişen iktidar teknikleri bağlamında Michel Foucault ve Byung-Chul Han'ın sosyal teorilerinin karşılaştırılması

Abstract

İktidar, her çağda üzerine düşünülen, kritik edilen ve incelemelerin merkezinde yer alan bir mesele olarak karşımıza çıkar. Sosyal bilimler içerisinde her düşünürün öyle ya da böyle bir ucundan iktidara değindiği görülmektedir. Karmaşık ilişkiler ağını yansıtan iktidar kavramını tanımlayabilmek ise hayli güçtür. İktidarı tanımlamayı kolaylaştırmak adına onun yapısına, özelliğine, araçlarına veya diğer unsurlara başvurulur. İktidarı tanımlamanın bir diğer biçimi de onun tekniklerini sınıflandırabilmektir. Bu çalışma, Michel Foucault ve Byung-Chul Han'ın temel metin ve kuramlarından hareketle iktidar tekniklerinin günümüzde nasıl bir dönüşüme uğradığını sorgulamaktadır. Foucault, yaşadığı toplumun egemen iktidardan ayrıştığını ve yeni bir iktidar biçiminin ortaya çıktığını düşünür. Ona göre toplumda yaygınlık gösteren kapatma ve kısıtlama kurumları disiplinci bir iktidar biçimini ve nihayetinde disiplin toplumunundan bahsetmeyi mümkün kılar. Disiplin kurumlarının gözetim aracı olarak işlev gören yapısı ise Panoptikon'dur. Han'ın temel tezi ise, günümüzde disiplin toplumundan söz etmenin mümkün olmadığı şeklindedir. Çünkü bugün disiplin kurumlarının yerini fitness, gökdelen, banka vs. gibi başarı ve performansı öne çıkaran mekânlar almıştır. Performans toplumunun bir analizini yapan Han, gözetim aracı olan Panoptikon yapısının da dijitalleşme süreci ile birlikte "Big Data" formuna dönüştüğünü belirtir. Dijital Panoptikon ya da Big Data, gün geçtikçe daha kontrolcü bir toplumun gelişimine yol açar. Nitel araştırma olarak tasarlanan çalışmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın sonucuna göre, günümüz performans toplumu iktidarın disiplin tekniklerinin gerekli bir koşulu olarak ortaya çıkar. İktidar, etkisi azalmış olsa da disiplini hala bir araç olarak kullanmaktadır. Her şeyin verileştirildiği bu çağda Big Data'nın gücü ve kullanımı bize dijitalleşmenin sosyoloji alanına giren çalışmaları zorunlu kılar. Bunun yanı sıra psikopolitik teknik günümüzde toplumsal kontrolün sağlanmasında biyopolitikadan daha etkilidir. Foucault ve Han'ın teorilerinin karşılaştırılması sonucunda toplum tiplerinin, iktidar tekniklerinin, özne biçimlerinin, şiddetin yapısal boyutunun, egemenlik ilişkilerinin, gözetim araçlarının ve özgürlüğün anlamının değiştiğini görmekteyiz. Tüm bunların devamında iktidarların güçlerini pekiştirmek adına her geçen gün farklı teknikler geliştirdiğini ve geliştirmeye devam edeceklerini söylemek mümkündür.

Power emerges as an issue that is thought about, criticized and is at the center of studies in every age. It is seen that every thinker in social sciences refers to power in one way or another. It is very difficult to define the concept of power, which reflects the complex network of relations. In order to facilitate the definition of power, its nature, characteristics, means or other elements are referred to. Another way of defining power is to be able to classify its techniques. Based on the basic texts and theories of Michel Foucault and Byung-Chul Han, this study questions how power techniques are transformed today. Foucault thinks that the society in which he lives is separated from the dominant power and a new form of power emerges. According to him, the institutions of confinement and restraint prevalent in society make it possible to talk about a disciplinary form of power and ultimately a disciplinary society. The structure of disciplinary institutions that functions as a surveillance tool is the Panopticon. Han's basic thesis is that it is not possible to talk about a disciplinary society today. Because today, disciplinary institutions are replaced by fitness, skyscraper, bank, etc. It has taken places that highlight success and performance, such as Making an analysis of the performance society, Han states that the Panopticon structure, which is a surveillance tool, has also turned into a "Big Data" form with the digitalization process. The Digital Panopticon or Big Data leads to the development of a more controlling society day by day. The document analysis method was used in the study, which was designed as a qualitative research. According to the results of the study, today's performance society emerges as a necessary condition of the disciplinary techniques of power. The power still uses discipline as a tool, although its influence has diminished. In this age where everything is data, the power and use of Big Data necessitates studies that fall into the sociology field of digitalization. In addition, psychopolitical technique is more effective than biopolitics in providing social control today. As a result of the comparison of the theories of Foucault and Han, we see that the types of society, power techniques, subject forms, the structural dimension of violence, relations of domination, surveillance tools and the meaning of freedom have changed. In the continuation of all these, it is possible to say that the governments have developed and will continue to develop different techniques every day in order to consolidate their power.