Thomas Aquınas’da Nedensellik Sorunu

Abstract

Thomas Aquinas’ın düşüncesi, özde Tanrı, doğa ve insan ilişkisine odaklanır; ancak o, hem doğaya hem de insana tanrısal bir perspektiften bakar. Diğer bir deyişle, bir Hıristiyan düşünürü olarak, ele alıp incelediği hemen her sorunu Tanrı merkezli bir çerçevede inceler. Bu yüzden nedensellik sorununu ele alışı da tanrısal bir çerçeveye oturur. Ancak o, öte yandan, felsefi olarak kökleri Aristoteles’e değin gerilere giden doğal nedenler düşüncesini de ele alıp işler. Bu düşünceyi geliştirerek teolojik-felsefi bir düzlemde Hıristiyanlıkla uzlaştırmaya çalışır. Böylelikle onun düşüncesinde iç içe geçmiş iki tür nedensellik anlayışıyla karşılaşılır. İlki, tanrısal yaratıcılığı ve yoktan yaratmayı gündeme getiren birincil ya da tanrısal nedensellik, diğeri ise Tanrı’nın fiziksel nesnelere yerleştirdiği ikincil ya da doğal nedenselliktir. O, bu iki nedensellikten tanrısal olana ağırlık verse de, doğal nedensellik düşüncesiyle, bir doğa düzeninin olduğunu, bu düzenin yasalı bir biçimde, neden-sonuç ilişkisinde işlediğini göstermeye çalışır. Aquinas’ın Tanrı’nın aracı ya da aleti olarak iş gören doğal nedensellik anlayışı, doğadaki düzene gönderme yaptığı, hatta bu düzenin hiyerarşik, yasalı ve ereksel olduğunu savladığı için, oldukça ilgi çekicidir. İşte bu makale, Hıristiyanlığı Aristotelesçi felsefe ile harmanlayarak, özgün bir teolojik-felsefi söylem geliştiren Aquinas’ın birincil ya da tanrısal ve ikincil ya da doğal nedensellik anlayışını, tarihsel köklerine gönderme yaparak irdelemeyi amaçlamaktadır.

The thought of Thomas Aquinas, in essence, focuses on the relationship between God, nature and man; however, he examines both nature and man from a divine perspective. In other words, as a medieval Christian thinker, he examines almost every problem in a God-centered framework. Therefore, his analysis of the problem of causality is also based on God. However, he also deals with natural causes philosophically, the origins of which goes back to Aristotle. While doing so, he tries to reconcile natural causes with Christianity on a theological-philosophical level. For this reason, two types of causality interwoven with one another are seen in his thought. The first one of these is the primary causality or divine causality which depends on the divine creativity, or craetion ex nihilo, and the other one is secondary cause or the natural causality that God placed into the natural objects. Even though he puts more emphasis on the divine causality than the other one, he tries to show that there is an order of nature and this order works within the cause and effect realtionship in the form of natural law. His thought that the natural causes work under God's control and as his instrument is highly interesting, for it refers to the order existing in nature in contrast to his claim that this order is hierachical and teleological. Thus this article aims to deal with the divine or primary causality and natural or secondary causality in the thought of Aquinas, who developed an original theological philosophy through blending the Christianity with the philosophy of Aristotele in reference to its historical origins.