Türkiye orman güllerinin toplanması ve kültüre alınması / Bahadır Altun; Danışman Hüseyin Çelik

Abstract

Bu çalışma Karadeniz Bölgesi florasında yoğun olarak yetişen orman güllerini (Rhododendron sp.) selekte etmek, orman güllerinin çoğaltım yöntemlerini araştırmak ve selekte edilen tiplerin süs bitkileri sektörüne kazandırılması amacıyla 2009-2011 yılları arasında yürütülmüştür. Denemenin ilk aşamasında Artvin, Rize, Trabzon, Giresun, Ordu ve Samsun illeri bahar ve yaz aylarında dolaşılarak orman gülü tiplerinin yoğun olduğu alanlar taranmış morfolojik özelliklerine göre 24 genotip (Artvin’den 20, Trabzon’dan 1, Giresun’dan 1 ve Ordu’dan 2 adet) seçilmiştir. Seçilen orman gülü tiplerinin tür teşhisleri yapılmış ve 11 tipin R. ponticum L., 4 tipin R. luteum Sweet, 2 tipin R. smirnovii Trautv., 2 tipin R. x sochadzeae Charadze & Davlianidze, 1 tipin R.ungernii Trautv., 1 tipin R. caucasicum Pallas, 1 tipin R. x filidactylis R. Milne, 1 tipin R. x rosifaciens R. Milne ve 1 tipin ise R. x davisianum R. Milne türlerine ait olduğu belirlenmiştir. Seçilen genotiplerin süs bitkisi olma özelliklerinin iyi, 08 BO 01 nolu tipin lekesiz petalli, 52 KU 01 nolu tipin sarı ve kırmızı petalli, 52 UL 01 nolu tipin ise muhtemelen yeni bir varyete olduğu saptanmıştır. Denemenin ikinci aşamasında orman güllerinin çelik ve tohumla çoğaltılabilme imkanlarını araştırmak amacıyla tür bazında üç farklı dönemde çelik alınarak 0, 2000, 4000 ve 8000 ppm IBA uygulanmış ve torf+perlit (3:1) ve perlit ortamında iki yıl süreyle köklendirilerek köklenme oranı (%) ve derecesi (1-9) araştırılmıştır. Ayrıca, orman güllerinin tohumla çoğaltılma imkanları da tespit edilmiştir. Çalışmada R. ponticum, R. smirnovii ve R. ungernii türlerinin torf ortamında (sırasıyla % 86.66, %73.33 ve %33.33), R. luteum ve R. caucasicum türlerinin ise perlit ortamında (sırasıyla %95.00 ve %41.66) daha yüksek oranda köklendiği tespit edilmiştir. Köklenme derecesi yönünden ise tüm türlerden asidik torf+perlit (3:1) ortamında daha iyi sonuç alınmıştır. Ekim ayında alınarak 8000 ppm IBA dozu ile muamele edilen ve asidik torf+perlit (3:1) ortamına dikilen R. ponticum türü çeliklerinde 6.40 köklenme derecesi ile en iyi sonuç elde edilmiştir. Orman gülü çeliklerinin köklenme seviyelerinin; türe, çelik alma dönemine, köklenme ortamına ve kullanılan IBA dozuna bağlı olarak değişkenlik gösterdiği belirlenmiştir. Denemede seçilen tiplerin kromozom sayılarını ortaya koymak amacıyla kullanılan yöntem sonuç vermemiştir.