Türk fındık çeşitlerinin rapd markörleri ve pomolojik özellikleri ile tanımlanarak çeşitler arasındaki akrabalık ilişkilerinin belirlenmesi / Taki Demir; Danışmanlar Neriman Beyhan, Yıldız Aka Kaçar.

Abstract

Bu çalışmada, Türk fındık çeşitleri ile bazı önemli çeşitlerin klonları RAPD (Random Amplified Polymorphic DNA) markörleriyle tanımlanmış ve çeşitlerin pomolojik özellikleri incelenmiştir. Ülkemizde yetiştiriciliği yapılan 18 fındık çeşidinden toplam 40 genotip bitkisel materyal olarak kullanılmıştır. RAPD analizlerinde toplam 40 primer kullanılmış ve bunlardan 33 tanesi (%82.5) amplifikasyon oluşturmuştur. Amplifikasyon oluşturan primerlerden 200-2800 bp arasında, 153'ü (%70.18) polimorfik ve 65'i (%29.82) monomorfik olmak üzere, toplam 218 bant elde edilmiştir. Her bir primerden elde edilen bant sayısı 1-15 arasında değişmiş ve incelenen fındık çeşitleri için en iyi polimorfizmi OPU-08 (10 polimorfik bant), OPA-08 (7 polimorfik bant), OPJ-14 (7 polimorfik bant), OPM-11 (7 polimorfik bant), OPA-10 (6 polimorfik bant), OPAD-02 (6 polimorfik bant), OPA-17 (5 polimorfik bant) ve OPU-09 (5 polimorfik bant) primerleri meydana getirmiştir. Net ve tekrarlanabilir 96 polimorfik bant (%44.04) kullanılarak SPSS programında, cluster analizi ile benzerlik indeksleri ve dendogram oluşturulmuştur.İncelenen çeşitlerin tamamı RAPD markörleri ile başarıyla tanımlanmış ve çeşitler arasındaki benzerlik ilişkileri ortaya konulmuştur. RAPD analizleri sonucunda oluşturulan dendogram iki ana gruba ayrılmış, çeşitlerin çoğunluğu birinci ana grupta yer alırken, Kalınkara-01, Kalınkara-02, İncekara ve Mincane çeşitleri ikinci ana grupta yer almıştır. Pomolojik olarak da benzer profiller gösteren çeşit ve klonlar, dendogramda aynı alt gruplarda yer almışlardır. İncelenen çeşitler arasındaki benzerlik oranı 0.472 (Kalınkara-01 - Sivri-01) ile 0.913 (Uzunmusa - Kan) arasında; klonlar arasındaki benzerlik oranı ise 0.860 (Sivri-01 - Sivri-02) ile 1.000 (Tombul-01 - Tombul-04 - Tombul-09) arasında değişmiştir. Tombul, Palaz, Çakıldak, Kalınkara, Sivri ve Acı fındık çeşitlerinin klonları arasında düşük de olsa bir varyasyonun olduğu belirlenmiştir.