Samsun il merkezindeki bazı doğal ve egzotik bitkilerde ağır metal birikimi / Ali Demirayak; Danışman Hamdi Güray Kutbay

Abstract

Çalışmada trafik kökenli ağır metal kirliliğini ve biyoindikatör türleri belirlemek amacıyla Samsun ili içinde yer alan farklı trafik yoğunluğuna sahip iki farklı bölgeden alınan 10 farklı egzotik ağaç ve çalı formunda bitkinin yaprak ve dallarında kurşun (Pb),çinko (Zn), kadmiyum (Cd) ve bakır (Cu) konstrasyonları belirlenmiştir. Örnekler şehir içinde trafiğin en yoğun olduğu alandan ve trafik yoğunluğunun daha az olduğu Atakum bölgesinden alınmıştır. Çalışmada kullanılan türler sıra ile Acacia cyanophylla L. (Mimosaceae), Clematis vitalba L. (Ranunculaceae), Eucalyptus camaldulensis Dehnhardt (Myrtaceae), Laurocerasus officinalis Roemer (Rosaceae), Ligustrum vulgare L. (Oleaceae), Magnolia grandiflora L. (Magnoliaceae), Phoenix dactylifera L. (Arecaceae), Picea abies (L.) Karst (Pinaceae), Olea europaea L. var. europaea (Oleaceae) ve Platanus orientalis L. (Platanaceae)’dir. Çalışmada tüm ağır metaller yönünden türler arasında istatistiksel yönden önemli farklılıklar bulunmuştur. En fazla ağır metal rasyonu belirlenen tür, lokalite ve mevsimlere göre değişmekle beraber, M. grandiflora olarak tespit edilmiştir.Samsun ilinde Atakum bölgesine oranla trafik yoğunluğunun daha fazla olduğu şehir merkezinden yaz mevsiminde toplanan bitki örneklerinin yapraklarında yapılan çalışmada elde edilen verilere ışığında uygulanan DCA analizine göre en yüksek ağır metal konsantrasyonları M. grandiflora ve O. europaea var. europaea’da bulunmuştur. Çalışılan diğer türler eksenin negatif yönünde yer almaktadır. Ayrıca bakır dışındaki diğer ağır metaller de eksen eksenin negatif yönünde yer almaktadır. Trafik yoğunluğunun nispeten daha düşük olduğu Atakum bölgesinden kış mevsiminde toplanan bitki örneklerinin dallarında yapılan analizler sonucu elde edilen verilerin DCA değerlendirmesi sonucunda dallarında en fazla ağır metal biriktiren türler olarak P. dactylifera, A. cyanophylla, M. grandiflora ve P. orientalis belirlenmiştir. Diğer türler eksenin negatif yönündedir. Yine sonuçlara göre en fazla konsantrasyonda biriktirilen ağır metal olarak bakır belirlenmiştir. Çinko ve bakır arasında önemli korelasyonlar bulunmuştur. Buna ek olarak çinko ve kadmiyum arasında da istatistiksel yönden önemli korelasyonlar bulunmuştur.Çalışma sonucunda elde edilen veriler biyomonitör olarak kullanılabilecek bitki türleri M. grandiflora, L. vulgare ve P. dactylifera olarak bulunmuştur. Çünkü bu türler diğer türlere oranla dal ve yapraklarında daha yüksek konsantrasyonda ağır metal biriktirmektedirler. Bu üç tür içinden en fazla ağır metal biriktiren tür olarak M. grandiflora tespit edilmiştir. Sonuç olarak herdem yeşil türlerin değişik kısımlarının (yaprak ve dal gibi) ağır metal kirliliğinin belirlenmesinde biyomonitor olarak kullanılabilecekleri belirlenmiştir.