Lüle taşı mineralinin N,N-Dimetilanilini soğurması ve oksitlenmesinin kırmızı-altı spektroskopisi ile incelenmesi / İbrahim Kartal; Danışman Sevim Akyüz.

Abstract

Bu çalışmada ,Eskişehir'in Mihalliççık yöresinden temin edilen lüle taşı, doğal hali ve N,N- dimetilanilin (DMA)ile pridin moleküllerini soğurduktan sonra kırmızı-altı spektros-kopik yöntemle incelenmiştir.Birim hücre formülü : (H2O)4(OH)4Mg8Si12O30.6-8H2Oile verilen lüle taşının kırmızı - altı spektrumunda ; OH, H2O, Si-O VE Mg-O grplarına ait titreşim kipleri gözlenmiştir.Doğal hali ile beyaz renkte olan lüle taşı örneklerinin farklı konsantrasyonlarda DMA içeren benzen çözeltileri ile muamelesi sonunda renginin , DMA konsantrasyonuna bağlı olarak değişen sürelerde ; önce yeşile, sonra koyu maviye döndüğü gözlenmiştir. Bu örneklerin kaydedilen kırmızı-altı spektrumlarında , lüle taşı yapısına ait titreşim bantlarının yanı sıra DMA'nın oksitlenme ürünlerine ait bantlar saptanmıştır, fakat DMA molekülünün kendisine ait bandlar gözlenmemiştir. Bu nedenle soğutulan DMA'nin lüle taşının katalitik etkisi ile oksitlenerek sarı bileşen ile metil moruna dönüştüğü düşünülmektedir. DMA ile muamele edilen ve mavi renge dönmüş lüle taşı örneklerinin ; su,pridin ve pridin-su karışımı ile muamele edildiğinde , sıvı pridinin açık mor,pridin-su karışımının açık mavi renge dönüşmesine karşın suda bir değişme olmadığı gözlenmiştir. Böylece DMA ile muamele edilmiş lüle taşı örneklerinden , DMA'nin oksitlenme ürünlerinin su ile değil fakat diğer çözücüler ile , örneğin ; pridin veya pridin-su karışımı ile ayrılabileceği saptanmıştır. Ayrıca bu çözeltilerin görünür, mor-üstü spektrumları da kaydedilmiştir.Mavi lüle taşı pridin-su çözeltisi ile muamele edildikten sonra açık mavi renge dönüşen çözeltinin spektrumunda 595.4 nm de DMA nin oksitlenme ürünlerine ait, n - n* geçişi soğurma bandı gözlenmiştir. Aynı band pridin çözeltisinde 589.8 nm de ve daha zayıf şiddete gözlenmiştir. DMA ile muamele edilerek renklendirilmiş lüle taşı örneklerinin çözücülerle muamelesi sonunda kırmızı-altı spektrumları tekrar kaydedilmiştir. Bu spektroskopik çalışma , ortamda su olmadığı zaman pridinin mağnezyum iyonlarına bağlanmak suretiyle lüle taşı yapısına girdiğini ve boya ürünlerinin büyük kısmının yapıyı terk ettiğini göstermiştir. Çözücüde su mevcut olduğu taktirde pridin molekülleri yapıya girememektedir .