Kent içi raylı sistemlerde hat bakımı ve işletme maliyetleri / Mustafa Taşkın; Danışman Mehmet Çakıroğlu

Abstract

özet.,Ülkemizde son yıllarda nüfus yoğunluğunun ve buna bağlı olarak trafik yoğunluğunun fazla olduğu şehirlerde trafik yoğunluğunu azaltmak ve çevreye duyarlı bir toplu taşıma yapmak için kentiçi raylı sistemlerin arttığı görülmektedir. Yapılan raylı sistemlerin işlevlerini yerine getirebilmesi ve sürekliliği için bu sistemlerin sürekli olarak bakımının yapılması gerekmektedir.Bakım çalışmalarının nasıl ve hangi yöntemlerle yapıldığı ve bakım maliyetlerinin ne kadar olduğu bir raylı sistem için en önemli kriterlerdendir.Bu çalışmada İstanbul kentiçi raylı sistemler olan Tramvay, LRT (Hafif Raylı Sistem) ve Metroda yapılan kritik koruyucu bakım çalışmalarının nasıl ve hangi periyotlarda yapıldığı ve çıkabilecek arızaların nasıl giderileceği düzeltici bakım kapsamında anlatılmıştır. Ayrıca incelenen kentiçi raylı sistemlerin 5 yıllık (2005-2009) yılları arasında taşıdığı yolcu sayıları ve toplam bakım maliyetleri çıkarılmıştır. Yıllık taşınan yolcu sayısı göz önüne alınarak her bir sistem için yıllık yolcu başına bakım maliyetleri göz önüne serilmiştir.İncelenen üç raylı sistemin bakım maliyetlerine bakıldığında üstyapı sistemi doğru olarak seçilen sistemlerin bakım maliyetlerinin daha az olduğu görülmektedir. Kentiçi raylı sistemlerde hat bakımları gündüz hat enerjili olduğundan dolayı gece yapılmaktadır. İleriki yıllarda nüfus artışı ve buna bağlı olarak artan trafik artışı göz önüne alındığında, bakım süreleri kısalacağından dolayı yatırım maliyeti yüksek olup bakım maliyeti düşük olan betona tespitli üstyapı sistemlerinin seçilmesi daha doğru olacaktır.Bu çalışmada ayrıca kentsel raylı sistemlerin işletme maliyetleri de incelenmiştir. Çalışmada tramvay sistemi olarak Eminönü-Zeytinburnu hattı, hafif metro sistemi olarak Aksaray-Havaalanı hattı ve metro olarak da Taksim-4.Levent hattı incelenmiştir. Çalışmada bu hatların işletmecisi olan İstanbul Ulaşım A.Ş. den alınan maliyet tabloları kullanılmıştır. Bu tablolar işletme maliyeleri alt başlıklarına göre ve bazı kabuller yapılarak yeniden ayrıştırılıp düzenlenmiştir. Çalışmada kullanılan yolculuk bilgileri, araç kilometreleri, yapılan bakım ve tüketilen elektrik miktarı gibi diğer veriler de İstanbul Ulaşım A.Ş.’nin ilgili birimlerinden alınmıştır.Çalışmanın daha sonraki bölümünde, kentsel raylı sistemlerin maliyetleri enerji, personel, bakım onarım, tesis, yönetim giderleri gibi alt başlıklar altında, İstanbul Ulaşım A.Ş.’den ve alt birimlerinden alınan maliyet tabloları incelenmiş, bu tablolara ve bu tablolardan elde edilen değerlere göre sistemlerin birim maliyetleri hesaplanmıştır. Sonuç bölümünde ise çalışma konusu kentsel raylı sistemlerin hat bakımı ve işletme maliyetleri açısından hangisinin daha karlı bir yatırım olacağı belirlenmiştir.