Bazı polihidroksi azo-azometin bileşiklerinin sentezi ve özelliklerinin incelenmesi / Çiğdem Albayrak; Danışman Mustafa Odabaşoğlu.

Abstract

Bu tez çalışmasında, sentezlenen 5-fenilazosalisilaldehit (I), 5-(2-klorfenilazo) salisilaldehit (III), 5-(3-klorfenilazo)salisilaldehit (V), 5-(4-klorfenilazo)salisilaldehit (VII), 5-(4-florfenilazo)salisilaldehit (IX), 5-(4-bromfenilazo)salisilaldehit (XI), 5-(4-iyotfenilazo)salisilaldehit (XIII), 5-(4-metilfenilazo)salisilaldehit (XV), 5-(4-etilfenil azo)salisilaldehit (XVII), 5-(4-n-butilfenilazo)salisilaldehit (XIX), 5-(4-nitrofenilazo) salisilaldehit (XXI) ve 5-(4-asetilfenilazo)salisilaldehit (XXIII) azo boyarmaddeleri tris(hidroksimetil)aminometan ile reaksiyona sokularak karşılık gelen azo-azometin bileşikleri elde edildi. Sentezlenen azo ve azo-azometin bileşiklerinin yapısı IR ve UV-VIS spektroskopik teknikleriyle, ayrıca uygun çözücülerde tek kristalleri hazırlanan bileşiklerin kristallografik ve moleküler yapıları ise X-ışınları difraksiyon yöntemiyle incelenmiştir. Yapılan literatür araştırmalarında salisilaldehit halkasında sübstitüent bulundurmayan Schiff bazlarının genellikle enol formunda oldukları bulunmuştur. Fakat salisilaldehit ve tris(hidroksimetil)aminometanın reaksiyona girmesiyle elde edilen Schiff bazının kristal yapısı çözüldüğünde bu bileşiğin sadece keto formunda bulunduğu belirlenmiştir. Tek kristalleri elde edilen azo-azometin bileşiklerinin yapısı incelendiğinde bu bileşiklerin de keto formunu tercih ettikleri görülmüştür. Azo-azometin bileşiklerinin kristal yapı bilgileri ve özellikleri aşağıda sıralanmıştır: 1) 4-(Fenildiazenil)-2-{[tris(hidroksimetil)metil]aminometilen}siklohekza-3,5-dien-1(2H)-on (II) (C17H19N3O4), kristal sistemi monoklinik, uzay grubu P21/c, birim hücre boyutları; a = 17,570(2) Å, b = 9,6697(12) Å, c = 9,3405(11)Å, a = 90o, b = 92,083(3)o g = 90o, Z = 4 ve R = 0,0450. 2) 4-[(2-Klorfenil)diazenil]-2-{[tris(hidroksimetil)metil]aminometilen}siklohekza-3,5-dien-1(2H)-on (IV) (C17H18ClN3O4), kristal sistemi monoklinik, uzay grubu P21/c, birim hücre boyutları; a = 16,122(3) Å, b = 8,3847(12) Å, c = 13,359(2) Å, a = 90o, b = 110,689o, g = 90o, Z = 4 ve R=0,0428. 3) 4-[(3-Klorfenil)diazenil]-2-{[tris(hidroksimetil)metil]aminometilen}siklohekza-3,5-dien-1(2H)-on (VI) (C17H18ClN3O4), kristal sistemi monoklinik, uzay grubu P21/c, birim hücre boyutları; a = 18,418(4) Å, b = 9,821(2) Å, c = 9,5020(19) Å, a = 90o, b = 96,64o, g = 90o, Z = 4 ve R = 0,0369. 4) 4-[(4-Etilfenil)diazenil]-2-{[tris(hidroksimetil)metil]aminometilen}siklohekza-3,5-dien-1(2H)-on (XVIII) (C19H23N3O4), kristal sistemi monoklinik, uzay grubu P21/c, birim hücre boyutları; a = 18,448(5) Å, b = 7,905(5) Å, c = 13,007(5) Å, a = 90o, b = 95,525(5)o, g = 90o, Z = 4, R= 0,098.Ayrıca bazı azo boyarmaddelerinin de tek kristalleri elde edildi. Sonuçlar bu bileşiklerin trans konfigürasyonu tercih ettiğini ve azo grubu bağ uzunluğunun literatürdeki değerlerden daha uzun olduğunu göstermiştir. Kristal yapısı çözümlenen azo boyarmaddelerinin isimleri ve özellikleri aşağıda gösterilmektedir. 1) 5-(2-Klorfenilazo)salisilaldehit (III) (C13H9ClN2O2) kristal sistemi monoklinik, uzay grubu P21/n, birim hücre boyutları; a = 6,9938(11) Å, b = 21,636(3) Å, c = 8,1078 (13) Å, a = 90o, b = 108,724(3)o, g = 90o, Z = 4 ve R = 0,0551. 2) 5-(4-Klorfenilazo)salisilaldehit (VII) (C13H9ClN2O2) kristal sistemi monoklinik, uzay grubu P21, birim hücre boyutları; a = 3,8486(5) Å, b = 5,8480(10) Å, c = 25,437(4) Å, a = 90o, b = 91,408(12)o, g = 90o, Z = 2, R= 0,046. 3) 5-(4-Bromfenilazo)salisilaldehit (XI) (C13H9BrN2O2) kristal sistemi monoklinik, uzay grubu P21, birim hücre boyutları; a = 3,8914(6) Å, b = 5,8043(5) Å, c = 25,745(4) Å, a = 90 o, b =?92,101(12) o, g = 90 o, Z = 2 ve R = 0,034. 4)