Din-bilim ilişkisi bağlamında evrenin birliği ve çokluğu sorunu / Şahin Efil; Danışman Metin Yasa

Abstract

Bu çalışma, 'evren tek mi yoksa çok mu?' sorununu, bilimsel, özellikle dinsel ve felsefî uzantılarıyla birlikte ortaya koymayı ve bunların gücünü tartışmayı amaçlamaktadır. Birinci bölümünde, modern fizikçilerce ileri sürülmüş olan çok evrenler tezi bilimsel açıdan ele alınmış, bunlar bilimdeki son buluşlar ve görüşler açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde ise, çok evrenler tezinin dinî ve felsefî uzantıları üzerinde durulmuş, evrenin başlangıcında sergilediği "hassas denge", ateistik ve teistik bir yoruma tabi tutulmuş ve bunların gücü sorgulanmıştır. Özellikle ateistik yaklaşımın beraberinde getirdiği sorunlara işaret edilmiş ve çözüm önerileri sunulmuştur.Sonuçta ise, evrenin birliği ve çokluğuna ilişkin tartışmaların teizm ve ateizm ekseninde sürdürülmesi, din felsefesine yeni bir dinamizm getirmekle birlikte, sorunun bir din felsefesi fenomeni olarak önemini ve değerini de göstermektedir. Hassas dengenin bir açılımı olarak ileri sürülen çok evrenler tezine dayalı ateistik argümanlar, iddia edildiği gibi, evrenin birliği ve çokluğu sorununa dayalı teistik argümanlardan daha güçlü ve akla yatkın değildir. Söz konusu tezle ilgili a priori ve a posteriori dayanaklar, başka evrenlerin olabilirliğini açık ve tartışmasız bir biçimde ortaya koyabilecek güçte değildir. Buna rağmen, evrenin birliği daha olası ve doğru olmakla birlikte, çokluğu da mümkün gözükmektedir.