Samsun ve çevresi işlemelerinin geleneksel Türk-İslam işleme sanatındaki yeri / İlknur Algül; Danışman Recep Gün.

Abstract

Türk işleme sanatının Türklerin yaşamında geçmişten günümüze kadar uzanan köklü ve önemli bir geçmişi vardır. Yüzyıllar boyu ihtiyaçlar, kültürel etkileşimler, sosyal yaşamlar ve bireysel faktörler gibi birçok etmenden etkilenerek işleme bugünkü şeklini almıştır. Hiçbir şey durağan olmadığı gibi işleme sanatı da durağan değildir. Günümüze kadar zenginleşerek gelen el işlemeleri her ne kadar hala önem arz etse de teknolojinin gelişmesi, sürekli ilerlemesi ve bir takım sosyo-ekonomik nedenlerle hızlı bir tüketim potansiyeline sahip insanlar tarafından özgünlük, teknik, estetik gibi yönlerde olumsuz etkilenmiştir. Bu araştırmadaki amacımız Samsun ve çevresi işlemelerinin genel özelliklerini belirlemek ve inanç da dahil olmak üzere işlemelere etki eden etmenleri ve etki derecelerini ortaya koymaktır. Araştırmada ele alınan 34 adet işleme örneğiyle Samsun işlemeleri hakkında genel bir fikir edinilmeye çalışılmıştır. Yaptığımız bu araştırmada Samsun işlemeleri ele alınmış ve bunların tarih, boyut, onarım durumu, kullanılan gereçler, teknikler, renkler, konular ve kompozisyon özellikleri incelenmiştir. Ortaya çıkan sonuçlar tablolar halinde değerlendirilmiştir.İnceleme giriş, iki bölüm, sonuç, kaynakça ve eklerden oluşmaktadır. Girişte Samsun tarihi, işleme tarihi, Türk işleme tarihi, İslam sanatı ve işleme ile işlemeyi etkileyen etmenler yer almaktadır. Birinci bölümde ise Samsun ve çevresinden toplanan işleme örneklerinin her biri, bir genel, bir detay olmak üzere iki fotoğrafla ortaya konulmuştur. Bunların tarihi, onarım durumu, kullanılan gereçler, teknikler, renkler, konular, kompozisyon özellikleri belirtilmiştir.Son bölümde ise araştırma ile varılan sonuç kaleme alınmış ve gerekli öneriler sunulmuştur. Bu bölümün sonunda kaynakçayı takiben ikinci bölümde yer alan detay fotoğraflarının çizimleri de ekler kısmında bulunmaktadır. Çalışmamızın sonunda Samsun'daki işlemeler, kullanılan gereç, teknik, renk, konu ve kompozisyon özellikleriyle tespit ve tescil edilmiştir. İnancın diğer birçok alanda olduğu gibi işlemelerde de etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. El işlemelerinden gelecekte de istifade edilebilmesi için bu ürünlerin belgelendirilip, motiflerinin kayda geçirilip saklanması önem arz etmektedir. El işlemeleri olağan akışına bırakılmamalı, bu konuda bilimsel çalışmalar yapılıp düzenli bir tespit e takip sağlanmalıdır.Bu çalışma ile Samsun ve çevresi işlemeleri hakkında genel bir fikir ortaya konulmuş olup bundan sonra yapılacak diğer araştırmalara kaynaklık edebilecek bir alt yapı oluşturulmuştur.