John F. Baddeley’in Ahıska’ya ilişkin gözlemleri üzerine bir değerlendirme

Abstract

Ahıska, Gürcistan toprakları içerisinde Kafkasya bölgesinin güneybatısında yer almaktadır. Ahıska’nın kuzeyinde ve doğusunda Gürcistan; güneyinde Ermenistan; güneybatısında Türkiye; batısında Acaristan Özerk Cumhuriyeti yer almaktadır. 16. yüzyıldan 1828 yılındaki Rus işgaline kadar Anadolu’dan bölgeye yerleştirilen ve Anadolu Türklüğünün ayrılmaz bir parçası olan Ahıska Türklerinin anavatanı, günümüzde Gürcistan Cumhuriyeti’nin toprakları içinde kalan ve Türkiye ile komşu olan Ahıska bölgesidir. Bazı araştırmacılara göre, buraya yerleşen Türklerin Ahıska Türkleri olarak adlandırılmasının nedeni, bu vilayetleri içine alan bölgenin coğrafi isminin Ahıska olmasından kaynaklanmaktadır. Bazılarına göre ise Dede Korkut kitabındaki “Ak-Sıka” (Ak Kale) ve 481 yılına ait kayıtlarda “Akesga” olarak geçen Ahıska, Gürcüce “Yeni Kale” anlamına gelen “Akhal-Tsikhe” tabirinin Türkçe ve Farsça şeklidir. Bölge 250 yıl Osmanlı hâkimiyeti altında kaldıktan sonra, 1829 yılında imzalanan Edirne Antlaşması ile Rusların egemenliğine geçmiştir. Bu çalışma, İngiliz seyyah John F. Baddeley’in 1908 yılında “The Russian Conquest of the Caucasus” adı ile yayımlanan yapıtında yer alan Ahıska’ya dair gözlem ve incelemelerine dayanmaktadır. Çalışmanın amacı ise Baddeley’in Rusların Kafkasya’da, özelde Ahıska’da ilerlemeyi başararak bölgeyi nasıl ele geçirdiklerine ilişkin verdiği bilgileri ele alarak değerlendirmek ve alan yazına kimi katkılar sağlamaktır. Böylece Türkiye ile derin tarihsel kökleri ve bağları olan Ahıska bölgesine ve orada yaşayan Ahıska Türklerinin tarihine de bir parça ışık tutulmuş olacaktır.

Ahıska is in the south western part of the Caucasia in the Georgian lands. In the north and east of Ahıska lies Georgia; in the south lies Armenia, in the south western lies Turkey; in the west lies autonomous Ajarian Republic. The motherland of Ahıska Turks having been settled in the region from 16th century to the Russian conquest in 1828 and having been inseparable part of the Anatolian Turks is the Ahıska region, which is in territories of Georgia and the neighbour of Türkiye today. To some researchers the reason of why the Turks having settled there are called as “Ahıska Turks” stems from the fact that the geographical name of the region that covers those provinces is Ahıska. According to some, Ahıska “Ak-Sıka” (Ak Kale) in Dede Korkut and mentioned as “Akesga” in the records of the year 481 is the Turkish and Persian form of “Akhal-Tsikhe” which means “the New Castle” in Georgian. After the region had been under the Ottoman sovereignty for 250 years it went under the domination of Russia with the treaty of Adri onaple (Edirne) having been signed in 1829. This study is based on the observations and re searches of the English traveler, John F. Badde ley related to Ahıska in the work titled as “The Russian Conquest of the Caucasus” published in 1908. The purpose of the study is to discuss and evaluate the information given by Baddeley as to how the Russia managed to conquer the Cauca sia, especially Ahıska and make some contribu tions to the field of literature. Thus, it is aimed to enlighten the history of the Ahıska region and the Ahıska Turks, who have deep historical root and bond with Turkey.