Mu'addilü'l-İmlâ ve Mükemmilü'l-İnşâ (İnceleme-metin)

Abstract

Edebiyatta belâgat ve fesahat kurallarına uygun bir şekilde kaleme alınan edebî güzellik taşıyan her türlü nesir, inşâ terimiyle ifade edilir. Bu yazıların toplandığı eserler ve her çeşit sanatlı düz yazı, münşeât adı altında incelenir. Edebiyatımızda ilk örnekleri XIV-XV. yüzyılda görülmeye başlayan münşeâtlar, tarihî, didaktik ve edebî olarak tasnif edilmiştir. Edebiyatımızda ilk münşeât olarak kabul edilen Teressül ile beraber o yüzyılda kaleme alınan münşeâtların didaktik yönlerinin ağır bastığı görülmektedir. Osmanlı Devleti'nin bir imparatorluk hâlini almasıyla diplomasiye olan önem artmış ve münşeâtlarda resmî-siyasî yazışma örnekleri çokça görülmeye başlanmıştır. Daha sonraki yüzyıllarda çeşitli münşeâtlar yazılmış olup, XIX. yüzyıldan sonra okullarda usûl-i kitâbet derslerinin konulmasıyla münşeâtlar dönemin ihtiyaçlarına yönelik olarak daha çok didaktik olarak kaleme alınmış ve ders kitabı olarak kullanılmışlardır. Bu sebeple münşeâtlar, yazıldıkları dönemin tarihî, siyasî ve sosyal özelliklerini barındırmaları açısından önemli kaynaklar niteliğindedir. Çalışmamıza konu olan münşeât metni, XIX.yüzyılın özellik ve ihtiyacına uygun bir şekilde kaleme alınmıştır. 96 sayfa olan metinde; inşâ, yazıcı, münşî, belâgat gibi pek çok terimlerin anlamlarına yer verilmiş olup kâtiplik mesleğinde kişinin nasıl bir eğitim alması ve nelere dikkat etmesi gerektiği üzerinde durulmuştur. Eserin müellifi olan Mehmed Nüzhet, verdiği bilgiler çerçevesinde açıklamalarının arasına koymuş olduğu kısa misaller ile anlatımını güçlendirip örneklendirmiştir. Eserde altı ana başlık, iki hikâye, yedi beyit, bir kıt'a ve bir mesnevi bulunmaktadır. Eserin son sayfaları Farsça dilbilgisi kurallarını ihtiva eder ve Türkçe başlayan ancak sonu Farsça bitirilen bir hikâye ile kaidelere devam edilir. Tezde, süslü ve zincirleme Arapça ve Farsça tamlamaları olan münşeât metninin günümüz harflerine aktarılıp transkripsiyonlu çevirisi verilmiş olup, metin muhteva yönünden incelenerek ilgilileri için katkı sağlanmaya çalışılmıştır.

All kinds of prose with literary beauty, which is written in accordance with the rules of eloquence and fluency in literature, is expressed with the term inşâ. The works in which these writings are collected and all kinds of artistic prose are examined under the name of münşeât. Münşeâts, the first examples of which began to be seen in our literature in the XIV-XV. century, have been classified as historical, didactic and literary. It is seen that the didactic aspect of the münşeâts written in that century, together with Teressul, which is accepted as the first munsheat in our literature, predominates. With the Ottoman Empire becoming an empire, the importance of diplomacy increased and munşeats began to be used more in official correspondence. In the following centuries, various munşeats were written, and after the XIX. century, with the introduction of usûl-i Scripture lessons in schools, munşeats were written more didactically for the needs of the period and used as a textbook. For this reason, munşeats are an important source in terms of containing the historical, political and social characteristics of the period in which they were written. The munşeat text, which is the subject of our study, was written in accordance with the characteristics and needs of the XIX. century. In the text of 96 pages; The meanings of many terms such as inşâ, yazıcı, münşî, belâgat are given, and it is emphasized what kind of education a person should receive in the profession of clerk and what he should pay attention to. Mehmed Nüzhet strengthened and exemplifies his narrative with short examples that he put between his explanations within the framework of the information he wrote. There are six main titles, two stories, seven beyit, a kıt'a and a mesnevi in the work. The last pages of the work contain the rules of grammar in Persian and the bases are continued with a story that starts in Turkish but ends in Persian. In the thesis, the münşeât text, which has ornamental and chained Arabic and Persian phrases, has been transferred to today's letters and translated with transcription, and it has been tried to contribute to our literature by examining the text in terms of content.