Antik Roma yemek kültürü

Abstract

Bu tez, Antik Çağ’ın en görkemli imparatorluklarından olan Roma’nın yemek kültürünü oluşturan unsurları, yemek kültürünün etkilediği ve mümkün kıldığı faktörleri incelemeyi amaçlamaktadır. Tezin sınırları, MÖ 753-MS 280 tarih aralığını kapsarken, coğrafi sınırlar, Roma İmparatorluğu’nun merkezi olan Roma ve çevresi şeklinde belirlenmiştir. Tezin ana kaynakları bu tarihler arasında kalan Latince dilinde yazılmış tarım, tıp ve doğa bilimiyle ilgili eserlerdir. Tezin yöntemi, alanla ilgili literatürün tasnif edilerek sentezlenmesi ve arkeolojik eserlerin yerinde incelenerek teyit edilmesi şeklinde olmuştur. İlk olarak, “Başlıca Gıda Maddeleri” başlığı altında Roma dünyasında tüketilen gıda maddelerine yer verilmiştir. Bunlar, Akdeniz üçlüsü olarak adlandırılan tahıl, zeytin ve üzüm başta olmak üzere, baklagiller, sebzeler ve hayvansal ürünlerdir. Bu gıda maddelerinin Roma halkının beslenmesindeki rolü ulaşılabilen veriler dahilinde incelenmiştir. İkinci olarak, Apicius cognomenine ait Romalı gurmelere atfedilen eserden tarifler seçilerek Latince çevirilerine yer verilmiştir. Tarifler verilirken eserin farklı edisyonları karşılaştırmalı olarak kullanılmıştır. Eserin orijinalindeki eksikler ve yazarın üslubundan kaynaklı tutarsızlıkları gidermek amacıyla, tarifleri günümüze uyarlayan uzman kişilerin tariflerine yer verilmiştir. Son olarak, öğünler, resmi, özel gün ve gecelerdeki ziyafetler, sofra adabı ve görgü kuralları “Beslenme Kültürü” başlığı altında ele alınmıştır. Tez bir bütün olarak incelendiğinde yemek kültürünün oluşmasında önemli bir unsur olan ham haldeki gıda maddesinin işlenip yemeğe dönüşmesi, bu dönüşüm sürecinde geçirdiği evrim ve ona yüklenen anlamla birlikte sofrada ne zaman ve nasıl tüketildiğinin sırasıyla ele alındığı görülecektir. Sonuç olarak, Roma yemek kültürünü şekillendiren etkenler, başta coğrafi unsurlar olmak üzere, etkileşim kurduğu milletler ve sınıfsal toplum yapısı olduğu görülmüştür. Ayrıca beslenme olgusu Roma’nın siyaset, ekonomi, ticaret, hukuk, mimari, sanat ve teknoloji alanına yani devletin hemen her alanına nüfuz etmiş, onların şekillenmesinde, değişip dönüşmesinde etkin rol oynamıştır.

This thesis aims to examine the elements that formed the food culture of Rome, one of the most magnificent empires of Antiquity, and the factors that influenced and brought its food culture into being. While the boundaries of the thesis cover the period between 753 BC and 280 AD, the geographical boundaries have been determined as Rome and its surroundings, the center of the Roman Empire. The primary sources of the thesis are Latin literary texts on agriculture, medicine, natural sciences and food. The methodology of the thesis is classifying and synthesizing the literature on the field and verifying the archaeological artifacts by examining them onsite. Firstly, the main foods consumed in the Roman world have been examined under “Staple Foodstuffs”. These are particularly grain, olive, and grapes which are called the Mediterranean trio, and legumes, vegetables, and animal products. Secondly, recipes from the cookbook attributed to Roman gourmet(s) who are a part of cognomen Apicius have been selected and their Turkish translation is given in this chapter. While translating the Latin texts, different editions of the text were used comparatively. The purpose of method is to determine the differences between editions. Furthermore, modern adaptations of recipes are included to eliminate the missing parts of the Latin editions of this book and the discrepancies arising from the author’s rhetoric. In the last chapter, the diet characteristics of the Romans were examined under “Diet Culture”. This chapter has examined meals, which are an important part of the eating culture as well as both formal and informal banquets. When the thesis is examined as a whole, it will be seen how the raw foodstuff, which is an important element in the formation of food culture, is processed and transformed into food, the evolution it has undergone during this transformation process and the meaning attributed to it, as well as when and how it is consumed at the table are examined respectively. As a result, it has been observed that the factors shaping Roman food culture were primarily geographical features of the country, the nations with which it interacted, and the class structure of society. In addition, the phenomenon of nutrition penetrated Rome’s politics, economics, trade, law, architecture, art and technology, in other words, almost every field of the state, and played an active role in shaping, changing and transforming them.