Türk öyküsünde sıra dışı yöntemler (1950-1980)

Abstract

Türk öyküsünde modernizme mal edilen ve deneysel, yaratıcı ya da sıra dışı olarak nitelendirilen anlatım yöntemlerinin edebî kuram ve sanat akımları ile ortaya çıktığı düşünülür. Yazında yaratıcılık çabaları ise deneysel, sıra dışı ve avangart olarak değerlendirilir. "Edebi kuram ve sanat akımlarına atfedilen anlatım yöntemleri yeni, sıra dışı ya da deneysel midir?" sorusuna cevaplar arandığında edebî türlerdeki ilk örneklerde dahi yaratıcılık çabalarına ait farklı kategorilerde birçok örnek bulunduğu görülecektir. Yaratıcı yazarlık faaliyetlerine ilgi her geçen gün artarken deneysel edebiyata ait edebî ürünler de önem kazanmıştır. Anlatım tekniklerinde sıra dışı kullanımlar ortaya çıkmış, öte yandan deneysel edebiyatın kuramsal çerçevesi ve neye karşılık geldiği gibi yeni problemler oluşmuştur. Çalışmamız edebî tür olarak hikâyeninin, öyküye dönüşümü sırasında geçirdiği değişikliklere dikkat çekerken, "Anlatım yöntemlerindeki yenilik arayışları ile hikâyeden öyküye evrilen Türk öyküsünde deneysellik var mıdır, yok mudur? sorusu üzerinden yola çıkılarak temellendirilmiştir. Çalışmada tarihsel bağlamda ilk girişimlere değinilmiş, edebî tür olarak öykünün yeni imkânlarla buluştuğu deneysellik süreci değerlendirilmiştir. Bu bağlamda öyküde yaratıcı girişimlerin yoğunluk kazandığı, 50 Kuşağı öykücülerinin ilk çalışmalarının yayımlanmaya başladığı yıllar çalışmamızın başlangıç noktası olarak belirlenmiştir. Çalışmanın kapsam genişliği; 1950 ve 1980 yılları ile sınırlandırılmış, çalışmanın sonunda 1980 sonrası deneysel öykü çalışmalarına da değinilmiştir. Çalışmanın amacı öyküdeki ilk yaratıcılık girişimlerinin deneysel olarak değerlendirilip değerlendirilmeyeceğine, Türk öyküsünde ve 50 Kuşağı'nda deneysellik var mıdır yok mudur sorularına cevaplar aramak, deneyselliğin tarihsel ve kuramsal arka planı aydınlatılarak Avrupa ve Türk edebiyatındaki deneysel çalışmaları karşılaştırmaktır.

It is thought that the narrative methods attributed to modernism in the Turkish story and are considered experimental, cretive or extraordinary are emerged with literary theory and art movements. Creativity efforts in literature are considered experimental, unusual and avant-garde. "Are the methods of expression attributed to literary theory and art movements new, unusual, or experimental?" when answers are sought to the question, there are many different examples of creativity efforts, even in the first examples given in literary genres. While the interest in creative writing activities is increasing day by day, literary products belonging to experimental literature gain importance. In narrative techniques, extraordinary methods of expression emerge. As a result of these developments, new problems arise such as the theoretical framework of experimental literature and what it corresponds to. Our study draws attention to the changes that the story has undergone during the transformation of the story as a literary genre, and it has set out on the questions of whether there is experimentation in the Turkish story, which has been transformed from a story into a short story, with the search for innovations in narration methods. In the study, the first attempts in the historical context were mentioned, and the experimental process in which the story as a literary genre met with new possibilities was evaluated. In this context, the years when the creative initiatives in the story gained intensity and the first works of the 50 Generation storytellers began to be published were determined as the starting point of our study. The scope of our study was limited to the years 1950 and 1980, and at the end of the study, experimental story studies after 1980 were also mentioned. The aim of our study is to seek answers to the questions of whether the first attempts at creativity in the story will be evaluated experimentally, whether there is experimentation in the Turkish story and the 50th Generation, and to compare the experimental studies in European and Turkish literature by revealing the historical and theoretical background of experimentation.