Oğuz Grubu Türk lehçelerinde yansıma sözler

Abstract

Bu çalışmada, Dîvânu Lugâti't-Türk`te yer alan yansıma sözcükler tespit edilip Oğuz Grubu Türk Lehçelerindeki (Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi, Gagauz Türkçesi, Horasan Türkçesi, Güney Kırım Türkçesi ve Türkmen Türkçesi) durumu tarihî karşılaştırılmalı dilbilim yöntemiyle incelenmiştir.11. yüzyılda yazılan, Türk kültürünün mücevherlerinden, tarihin vazgeçilmez eserlerinden ve günümüzde hâlâ değeri eksilmeyen kaynaklardan biri sayılan Dîvânu Lugâti't-Türk farklı Türk boylarından derlenen sözcüklerden oluşmuş bir sözlüktür. Eserde 200`den fazla yansıma sözcük bulunmaktadır. Dîvânu Lugâti't-Türk`te bulunan yansıma sözcükler Oğuz grubunda yer alan lehçelerdeki yansıma sözcüklerle karşılaştırılmaya çalışılmıştır. Öncelikle Dîvânu Lugâti't-Türk`te bulunan canlı ve cansız varlıklardan kaynaklanan yansıma sözcüklerin bugün Oğuz grubu Türk lehçelerinde ne şekilde sürdürüldükleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Daha sonra Dîvânu Lugâti't-Türk`te bulunmayan fakat bugün Oğuz grubu Türk lehçelerinde bulunan yansıma sözcükler ele alınmıştır. Bu çalışmada, Oğuz grubundaki lehçeler arasındaki benzerlik ve farklılıklar yansıma sözcükler üzerinden belirlenmeye çalışılmıştır. Dîvânu Lugâti't-Türk`te yer alan yansıma sözcüklerin Oğuz grubu Türk lehçelerinde sürdürülüp sürdürülmediği, sürdürülüyorsa aynen mi yoksa değişerek mi sürdürüldüğü, değişimlerin neden kaynaklandığı, Dîvânu Lugâti't-Türk`te yer almayıp Oğuz grubu Türk lehçelerinde bulunan yansıma sözcüklerin hangileri olduğu, bunlar arasındaki kaynak farklılıkları belirtilmeye çalışılmıştır.

In this study, the onomotopoes in Dîvânu Lugâti't-Türk were determined and the situation in the Oghuz Group Turkish Dialects (Turkish, Azerbaijan Turkish, Gagauz Turkish, Khorasan Turkish, Southern Crimean Turkish and Turkmen Turkish) was examined with the historical comparative linguistics method. Dîvânu Lugâti't-Türk, which was written in the 11th century and is considered as one of the jewels of Turkish culture, indispensable works of history, and one of the sources whose value is still not diminished, is a dictionary composed of words compiled from different Turkish tribes. There are more than 200 onomotopoes in the work. The onomotopoes in Dîvânu Lugâti't-Türk have been tried to be compared with the onomotopoes in the dialects in the Oghuz group. First of all, it has been tried to determine how the onomotopoes originating from living and non-living beings in Dîvânu Lugâti't-Türk are continued today in the Oghuz group Turkish dialects. Afterwards, onomotopoes that are not found in Dîvânu Lugâti't-Türk but are found in Oghuz Turkic dialects today are discussed. In this study, the similarities and differences between the dialects in the Oghuz group were tried to be determined through the onomotopoes. Whether the onomotopoes in Dîvânu Lugâti't-Türk are continued in the Oghuz group Turkish dialects, whether they are continued in the same or altered form, why the changes are caused, which are the onomotopoes that are not in Dîvânu Lugâti't-Türk but are found in the Oghuz group Turkish dialects, source differences between them have been tried to be stated.