Türk Kültürlerindeki Geleneksel Oyunlar ve Sporlara Yüzeysel Bir Bakış

Abstract

Geleneksel oyunlar-sporlar olarak adlandırılabilen faaliyetlerin,Türklerin sosyal hayatlarında önem teşkil ettiği ifade edilebilir.Dolayısıyla çalışmada, Türk kültürünün tanınan faaliyetleri arasındayer alan atlı cirit, çevgen, kök böri, mangala, âşık oyunları ve güreş(yağlı, şalvar ve aba güreşi), sporların ve oyunların Türk kültürlerindekiyerine yüzeysel bir bakış açısı ile bakılmak amaçlanmıştır. Araştırmadaliteratür taraması yapılmıştır. Ayrıca ilgili yayın ve sosyal ağ erişimplatformların da ki kaynakların taraması gerçekleştirilmiştir. Gerek atüzerinde gerekse atsız şekilde Türk kültüründe yer alan gelenekselsporların-oyunların oldukça köklü geçmişe sahip olduğu ifade edilebilir.Ayrıca söz konusu sporlar ve oyunlara zamanın ileri gelen insanları yada halkı tarafından yüksek itibar gösterildiği belirtilebilir. Öyle kiSelçuklu Hükümdarı Alâeddin Keykubad’ın atlı cirit, Sultan AlpArslan’ın ise çok iyi çevgen oyuncusu olduğu ifade edilebilir. DahasıOsmanlı Devleti hükümdarlarının yabancı misafirlere atlı ciritmüsabakasını izletmekten gurur duyduğu söylenebilir. Türk örf veadetlerini sembol nitelikteki söz konusu sporlardan atlı ciritte, rakibeyaklaşan ya da onu sıkıştıran bir sporcunun, rakibine cirit atmadığıifade edilebilir. Ayrıca ahlaki kurallara zarar verebileceği düşüncesiyle,aba güreşinde, özellikle müsabakayı kaybeden güreşçinin üzerindekiabayı gelişi güzel fırlatmasının kesinlikle yasak olduğu belirtilebilir.Yüzyıllardır yapıla gelen geleneksel sporlar-oyunların bir kültür mirası olduğu söylenebilir. Öyle ki 2010 yılında Kırkpınar Yağlı PehlivanGüreşleri’nin, 2013 yılında ise çevgen oyununun UNESCO’nun “SomutOlmayan Kültürel Miras” listesine girdiği ifade edilebilir. Uygulanış veadlandırma olarak farklılıklar içeren söz konusu oyunlar-sporların Türkgençlerine yaygın olarak tanıtılması ve de benimsetilmesinin sözkonusu kültür değerlerinin yaşatılması adına önem arz ettiğiunutulmamalıdır.

It can be stated that the activities which can be named astraditional games-sports were of importance in the social life of theTurkic people. Thus, it is aimed to approach the place of such sports-games as Jereed, Chovqan, Kokborı, Mangala, Ankle Bone Shootinggames and Wrestling (oil, shalwar and aba wrestling), which areamongst the recognized Turkic cultural activities in Turkic culturesfrom a superficial point of view in this study. A literature review wasconducted in the study. In addition, relevant publications and sourcesobtained from social network platforms were reviewed. It can be notedthat the traditional sports-games in Turkic cultures, performed whetheron horseback or without horses, have a deep-rooted history. In addition,the sports and games in question can be expressed to be respected bythe notable persons or the public of the time. For instance, it could behighlighted that Seljuq Sultan Alâeddin Kayqubad was very good inJereed while Sultan Alp Arslan in Chovqan. Moreover, rulers of theOttoman Empire were proud to show Jereed competitions to the foreignguests. In Jereed, one of the symbolic sports of Turkic traditions, asportsman who approached to or outmaneuvered his competitor did notthrow javelin at him. Furthermore, in Aba wrestling, it was strictlyforbidden especially for the defeated wrestler to negligently throw hisaba due to the belief that it would harm the moral principles. It can beclaimed that the traditional sports-games, which have been played forcenturies, are cultural heritages. For instance, Kırkpınar Oil WrestlingFestival and Chovqan were inscribed on the list of "Intangible CulturalHeritage" by UNESCO in 2010 and 2013, respectively. It should benoted that Turkish youth should be well acquainted with and adopt thestated games-sports differ in their practice and names in order to keepthese cultural values alive.